Tilvistarhætta stafar af Rússlandi undir alræðisstjórn

Úkraínuher vann sigur á rússneska hernum í um 5 vikna stríði um Kænugarð frá upphafi svívirðilegrar innrásar Rússlands í Úkraínu 24. febrúar 2022. Þetta er saga til næsta bæjar, og þessum hernaðarátökum á eftir að gera góð skil, en þau munu vafalaust fara í sögubækurnar á meðal glæstustu hernaðarafreka. Sérstaklega verður fróðlegt að sjá, hversu stórt hlutverk öflug samskiptakerfi léku, AWACS-gagnaöflunar- og samskiptaflugvélar Bandaríkjamanna og drónar af öllum gerðum, jafnvel leikfangadrónar úkraínskra borgara voru notaðir til að staðsetja óvininn, svo að unnt væri að gera að honum markvissa atlögu með öflugum varnarvopnum frá Bandaríkjunum, Bretlandi og Þýzkalandi og e.t.v. víðar að.

Rússaher hundskaðist laskaður norður yfir landamærin til Hvíta-Rússlands og Rússlands með skottið á milli lappanna og skildi eftir sig blóði drifna slóð.  Komið hefur í ljós, að hann hefur framið níðingsverk á varnarlausum borgurum og framið þjóðarmorð á hersetnum svæðum.  Orðstír rússneska hersins liggur í valnum, og Rússland er útskúfað og verður lengi.  Þar eru ómenni á ferð og stjórnendurnir upp til forseta Rússlands eru viðbjóðslegir stríðsglæpamenn.

Það er aumkvunarvert að heyra hérlendis enduróm endalauss lygaþvættings frá Moskvu, þar sem þrætt er fyrir meingerðir óþverranna, t.d. við óbreytta borgara í Bútsja.  Ósvífnin og forstokkunin er svo alger, að Úkraínumönnum er kennt um óhugnaðinn.  Enginn heiðvirður maður getur haft snefil af samúð með lygamörðunum í Moskvu. Þýzka leyniþjónustan hefur undir höndum hljóðupptökur af samtölum rússneskra hermanna, þar sem einn segist hafa skotið niður mann á reiðhjóli.  Mynd af þeim vettvangi í Bútsja hefur birzt í íslenzkum dagblöðum.  Þá er til myndupptaka úr dróna, sem sýnir rússneska hermenn drepa vegfarendur í Bútsja.  Andspænis þessum sönnunargögnum tjáir ekki lygalaupunum Sergei Lavrov, utanríkisráðherra Rússlands, og Dimitry Peskov, málpípu Putins, að halda áfram lygavef sínum um, að rússneski herinn beini ekki vopnum sínum að saklausum borgurum.  Þvert á móti, rússneski herinn beitir skefjalausri tortímingar- og eyðileggingarstefnu í Úkraínu.   

Nú ætla óþverrarnir að sleikja sár sín og síðan að auka liðssafnaðinn í Suð-Austur-Úkraínu.  Þar er stór hluti íbúanna rússneskrar ættar, en það gildir líka um Maríupol, sem rússneski herinn hefur lagt í rústir.  Rússneskumælandi hermenn Úkraínuhers hafa ekki síður barizt af hreysti gegn rússneska innrásarhernum en þeir, sem eiga úkraínsku að móðurmáli, og rússneskumælandi borgarar hafa einnig veitt innrásarliðinu harðvítuga andspyrnu.

Rússlandsstjórn er ábyrg fyrir stríðinu, sem staðið hefur yfir í Austur-Úkraínu síðan 2014.  Nú ætlar hún að styrkja innrásarliðið þar og leggja undir Rússland enn stærri sneið af Úkraínu en henni tókst í 8 ára stríðsrekstri þar, sem hefur verið rekinn með svívirðilegum hætti, eins og engum þarf að koma á óvart núna. Það er yfirvarp eitt og haugalygi, að Rússlandsstjórn sé þar að vernda rússneskumælandi fólk gegn nazistum.  Aðfarir Rússlandsstjórnar og Rússahers minna ekki á neitt meira en aðfarir Hitlersstjórnarinnar og SS-sveita Heinrich Himmlers í Úkraínu 1941-1944.

Ástæðan fyrir ásókn Rússlands í austurhéruðin er ekki umhyggja fyrir neinum íbúum þar, heldur sú, að í Austur-Úkraínu finnast auðlindir í jörðu, sem rússneskir ólígarkar vilja koma höndum yfir, og Putin er sennilega ríkastur af þeim öllum.  Það getur enginn friður orðið um þá landvinninga, sem Vladimir Putin ætlar sér og ólígörkum sínum í Úkraínu.  Hann mun ekki láta af sjúklegri landvinningaþráhyggju sinni fyrr en hann verður stöðvaður.  Hann er þegar kominn á ruslahauga sögunnar. Það er sorglegt, að hann dregur Rússland með sér þangað. 

Þann 24. marz 2022, mánuði frá upphafi hinnar alræmdu innrásar, birtist í Morgunblaðinu afar þörf og læsileg grein eftir Einar S. Hálfdánarson, hæstaréttarlögmann, undir umhugsunarverðri fyrirsögn:

"Vakna Vesturlönd ?".

Fyrirsögnin er af gefnu tilefni, því að Vesturlönd hafa sofið á verðinum og rekið bláeyga friðþægingarstefnu gagnvart Rússlandi, sem hefur snúizt um að eiga sem mest viðskipti við Rússland í von um, að friðaröflum þar yxi ásmegin og að landið mundi virða landamæri í Evrópu vegna mikilla viðskiptahagsmuna, sem í húfi væru.  Skemmst er frá því að segja, að þessi fyrirætlun er öll runnin út í sandinn.  Í Kreml nærðu menn allan tímann með sér landvinningadrauma, og nú er ljóst, að Vestrið er komið í tilvistarkreppu vegna blindunnar, sem það var slegið. "Ostpolitik" kratans Willy Brandt kom ekki í veg fyrir uppgang landvinningadrauma í Kreml, og Angela Merkel, þrátt fyrir mörg samtöl við Putin á þýzku og rússnesku, setti kíkinn fyrir blinda augað og gerði Þjóðverja mjög háða Rússum á viðskiptasviðinu.

Í raun eru Úkraínumenn núna að úthella blóði sínu fyrir Vestrið og vestræna lifnaðarhætti.  Þess vegna ber varnarbandalaginu NATO og lýðræðislöndum utan þess að láta Úkraínumönnum í té allan þann stuðning, sem þau geta, á formi hergagna, loftvarnarbúnaðar, þjálfunar, mannúðaraðstoðar, hersjúkrahúsa og fjár.  Á Svartahafi getur reyndar hæglega komið til átaka á milli NATO-flota og þess rússneska.  Ef ekki tekst að reka Rússaher út úr Úkraínu, er bara tímaspurning, hvenær NATO lendir í beinum hernaðarátökum við Rússland. Þangað til Vestrið lætur Úkraínu í té næga aðstoð til að reka villimennina af höndum sér, verður að svara spurningunni í fyrirsögn Einars Hálfdánarsonar neitandi.  

Téð grein Einars S. Hálfdánarsonar hófst þannig:

"Ummæli Ólafs Ragnars Grímssonar (ÓRG), þar sem hann virtist kenna NATO um innrás Pútíns í Úkraínu, hafa að vonum vakið mikla athygli.  Afstaða ÓRG á sér langan aðdraganda.  Á 8. og 9. áratug áratug liðinnar aldar fór hann fyrir vinstrisinnuðum þingmannasamtökum, sem sáu þann kost vænstan að gera kröfur Rússlands í öryggismálum Vestur-Evrópu að sínum.  Vestur-Evrópa mætti ekki koma fyrir nýjum varnarbúnaði, nema Rússland leyfði.  Félagar ÓRG voru felldir af Bandaríkjaþingi, þegar Ronald Reagan komst til valda með yfirburðasigri á Carter og nýjum þingmeirihluta.-

Við tóku nýir, betri og friðsamari tímar, þar sem kommúnisminn var settur á sinn stað næstu 3 áratugina, en Arne Treholt skemur.  ÓRG er enn á sama stað (og Arne reyndar líka) og hann þá var, hvað Rússland varðar.  Heiðra skálkinn og hlýða Pútín."

 Frá því að Pútín tók við af Boris Jeltsín sem forseti rússneska sambandsríkisins, hafa Vesturlönd einmitt fylgt kjörorðinu "Heiðra skaltu skálkinn, svo að hann skaði þig ekki", en 24. febrúar 2022 rann upp ljós fyrir vestrænum þjóðum, að þetta væri í grundvallaratriðum röng stefnumörkun og stórhættuleg fyrir öryggi Evrópu, því að lygalauparnir í Kreml væru bara í blekkingarleik og ætluðu sér að ráðast á nágranna sína og endurskapa Stór-Rússland, sem næði að landamærum Þýzkalands og jafnvel Ráðstjórnarríkin að járntjaldinu, sem klauf Þýzkaland.  

Rússland var látið komast upp með að hafa neitunarvald um það, hvaða löndum, sem óskuðu aðildar að NATO, yrði hleypt þar inn.  Þetta var gert á þeirri skökku forsendu, sem Angela Merkel studdi gegn vilja Bandaríkjanna (BNA), að Rússar ættu af öryggisástæðum rétt á áhrifasvæðum í kringum sig, þar sem þeim væri játað neitunarvald um öryggismál þessara áhrifasvæða.  Þetta er Finnlandisering og nær engri átt, enda er komið í ljós, að hér er aðeins um skálkaskjól Rússa að ræða til að geta fært út kvíarnar án þess að lenda strax í beinum átökum við BNA.

Það á ekki lengur að taka mark á hræðsluáróðri Rússa.  Þeir segjast núna sjá Finna, þegar þeir horfi til Finnlands, en gangi Finnland í NATO, muni þeir sjá þar óvini.  "So what" ? Er ekki orðið ljóst núna, að eina vörn nágrannalanda Rússlands er NATO og nágrannar Rússa utan NATO eru annaðhvort orðin fórnarlömb þeirra eða munu verða það, hafi þau einhvern tímann áður verið undir rússneskri stjórn.  Þannig væri óskandi, að Finnland sækti sem fyrst um aðild að NATO. Þeim verður tekið þar fagnandi.

Þannig eru það eins og hver önnur öfugmæli, ættuð úr lygamaskínu Kremlar, að NATO beri ábyrgð á innrás Rússahers í Úkraínu.  Ef Úkraínu hefði verið hleypt inn í varnarbandalagið NATO 2008, eins og BNA vildu, hefðu Rússar ekki lagt í að ráðast á þetta lögmæta fullvalda lýðræðisríki 24. febrúar 2022.

Lok ágætrar greinar Einars voru þannig:

"Nú eru síðustu forvöð fyrir Evrópu.  Ef Bretland og Bandaríkin hefðu ekki undirbúið Úkraínu fyrir innrás síðustu ár, væri draumur Pútíns orðinn að veruleika.  Draumurinn um stórríkið.  Allir, sem tengsl hafa við Eystrasaltslöndin og Úkraínu, hafa óttazt, að þeir dagar, sem upp eru runnir, kynnu að koma.  En íbúarnir auðvitað mest.  Það er súrrealískt að hlusta á Letta ræða flóttaleiðir, yrði á þá ráðizt.

Evrópubúar, ekki sízt Íslendingar, þurfa að horfast í augu við veruleikann.  Hætta umræðum um fjölda kynjanna, kynlaus klósett og búningsklefa í sundlaugunum.  Hætta að taka við ólöglegum innflytjendum, sem misnota flóttamannakerfið á kostnað flóttamanna o.s.frv.  Framtíðarkynslóðir Evrópu eiga á stórhættu að verða undir í heiminum, verði raunveruleikinn ekki viðfangsefni stjórnmálanna á nýjan leik. 

Er til of mikils mælzt, að Evrópa dragi úr hitun híbýla og minnki umferð og lækki hraða á vegum ?  Efnahagur Rússlands bíður einungis viðráðanlegt tjón, ef orkukaupin hætta ekki.  Bretland og Bandaríkin komu meginlandi Evrópu til hjálpar á síðustu öld.  Heimurinn horfði upp á fjöldamorðingjana Lenín, Stalín, Maó og Hitler leika lausum hala.  Nú hefur Pútín bætzt í þennan fríða flokk.  Ekki má láta hann endurtaka leik hinna fyrrnefndu." 

Frá 2014 hafa Úkraínumenn herzt í átökum við Rússa í Donbass- og Lughansk-héruðunum.  Þeir hafa líka sjálfir þróað varnarkerfi, skriðdrekavarnir og loftvarnarbúnað, en jafnframt fengið ómetanlegar vopnasendingar frá Bandaríkjamönnum, Bretum, Áströlum, Þjóðverjum, Pólverjum, Tékkum, Rúmenum o.fl. Ef þeir eiga að geta sótt gegn Rússum á víðerni, þurfa þeir þó miklu meira, einkum loftvarnarkerfi, eins og t.d. Ísraelar eiga, skriðdreka (hver vegna ekki Leopard II ?), flugvélar og þyrlur.  Sjálfboðaliðar af öðru þjóðerni hafa gefið sig fram til skráningar í úkraínska herinn, t.d. Hvítrússar.

Úkraínumenn úthella nú blóði sínu fyrir allan hinn frjálsa heim.  Vesturlönd verða að skilja sinn vitjunartíma, láta Úkraínumönnum í té þann vopnabúnað, sem þeir fara fram á og skera á öll viðskipti við Rússland. Ekki má gera lítið úr áhrifamætti viðskiptabannsins, sem nú þegar er í gildi, og stutt er talið vera í greiðslufall rússneska ríkisins. Eftir friðarrof einræðisherrans Putins í Evrópu og hryðjuverk rússneska hersins í Úkraínu geta Vesturlönd ekki verið þekkt fyrir nokkur samskipti við þetta útlagaríki, og það verður þriðja heims ríki, gegnumrotið af spillingu og að mestu án ungs og hæfileikaríks fólks. Keisaraveldi á 21. öld gengur engan veginn upp. 

Nú hefur um 400 rússneskum njósnurum verið vísað úr landi á Vesturlöndum.  Ef við höfum engin samskipti við Rússland lengur, til hvers höfum við þá sendiráð starfandi í Moskvu  ? Er þá ekki við hæfi að fara að fordæmi Litháa og vísa rússneska sendiherranum úr landi ? 

  

Söguskoðun Pútíns er röng

Vladimir Pútín, forseti Rússlands, sem nú hefur breytt Rússlandi í alræðisríki, hefur greinilega misreiknað sig á öllum sviðum, sem máli skipta í hernaðinum gegn vestrænum lifnaðarháttum og stjórnarháttum, sem nú geisar í Úkraínu.  Mafíforinginn lætur nú óspart illsku sína og vesælmennsku bitna á óbreyttum borgurum Úkraínu.  Þjóðarmorð opinberaðist, þegar hersveitir Úkraínu stökktu rögum Rússum á flótta úr nærsveitum Kænugarðs.  Myndir og lýsingar frá Bútsja, norðvestan Kænugarðs, varpa ljósi á, hvílík ómenni er við að eiga í Moskvu og neðanjarðarbyrgi alræðisseggsins í Vestur-Síberíu.

Vesturlönd verða að bregðast við þeirri bráðu ógn, sem að þeim stafar, ekki aðeins með fordæmingu, heldur með því að láta Úkraínumönnum í té enn öflugri vopn og þjálfun á þau en þeir hafa nú, til að reka óþverrana af höndum sér, loftvarnarkerfi, flugvélar, herdróna, þyrlur og skriðdreka auk hersjúkrahúsa, matfanga og annars.  Söder, formaður CSU-stjórnarflokks Bæjaralands, hefur hvatt þýzku ríkisstjórnina til að banna þýzkum fyrirtækjum kaup á rússnesku gasi, og Lambrecht, varnarmálaráðherra Þýzkalands, hefur hvatt Úrsúlu von der Leyen, forseta framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins, ESB, til að banna aðildarríkjunum að kaupa eldsneytisgas af illvirkjunum í Rússlandi. Rússland undir forystu illmennisins, sem hlaut uppeldi í KGB, leyniþjónustu Ráðstjórnarríkjanna, er á hraðri leið á ruslahauga sögunnar, þangað sem grimm árásarríki eiga heima. 

Hugarfar Úkraínumanna er ólíkt Rússa, enda eru Úkraínumenn afkomendur Kósakkanna, sem voru hugrakkir bardagamenn og frelsisunnandi föðurlandsvinir, sem stunduðu meira lýðræði við val á forystumönnum sínum en Rússar nokkurn tímann hafa viðhaft.  Alls engin lýðræðishefð er fyrir hendi í Rússlandi, en hún er aftur á móti fyrir hendi í Úkraínu, og þeir vilja allt til vinna, eins og þeir hafa sannað síðan 24. febrúar 2022, til að fá að lifa í frjálsu og fullvalda landi, lausir undan oki hinna frumstæðu Rússa, sem lengi hafa þjakað þá, síðast á Ráðstjórnartímanum, en á Stalínstímanum var þeim sýnt algert miskunnarleysi.  Enginn vill búa við kúgun, allra sízt af hendi siðlauss undirmálsfólks. Pútín, garmurinn, sá lífskjarabatann, sem var að verða í Úkraínu undir lýðræðisstjórn, vissi að betri lífskjör í Úkraínu en í Rússlandi kynnu að vekja alvarlegar spurningar í huga rússnesks almennings um stjórnarfarið í Rússlandi, og hræddist samkeppni um lífskjörin.  Nú hrapa lífskjör hratt í Rússlandi og atgervisflótti er hafinn þaðan.  Vonandi tekst Úkraínumönnum með hjálp Vesturlanda að fleygja vörgunum á dyr, endurreisa land sitt og lifa í friði í góðu samneyti við lýðræðisríkin. 

Kósakkarnir stóðu uppi í hárinu á stórvesírum Ottómanaríkisins, sem vildu leggja undir sig Úkraínu, og sendu súltaninum í Miklagarði háðulegt svarbréf við bréfi, þar sem þeim var skipað að leggja upp laupana og gerast þegnar Tyrkjasoldáns.  Bréf þetta minnir á svar úkraínsku varðmannanna á eyju nokkurri í Svartahafi, undan strönd Úkraínu, til rússnesks herskips, sem skipaði þeim að gefast upp.  Þessir varðmenn gáfu tóninn. Nú bendir ýmislegt til, að til átaka kunni að koma á milli NATO-flotans á Svartahafi og þess rússneska, því að sá síðar nefndi er tekinn að leggja tundurdufl úti fyrir strönd NATO-ríkis (Búlgaríu).

Þá má benda á Khmelnytski-uppreisn Úkraínumanna gegn innlimun lands þeirra í Pólsk-Lithúaníska stórríkið 1648 (lokaár 30 ára stríðsins) og stofnun sjálfstæðs hertogadæmis, sem þurfti þó vernd öflugra herveldis, og var þá leitað eftir henni hjá zarnum austur í Moskvu, svo að sagan er flókin. Ef skrattanum er réttur litli fingur, tekur hann alla höndina. 

Þann 31. marz 2022 birtist í Fréttablaðinu grein eftir Sergii Iaromenko, dósent við Hagfræðiháskóla Ódessu við Svartahafið, þar sem reynt er að varpa ljósi á þau brengluðu sögulegu viðhorf, sem gripið er til af hálfu rússnesku mafíunnar til að "réttlæta" óréttlætanlegt blóðugt ofbeldi hennar gagnvart friðsömum nágranna í suðvestri.  Fyrirsögn þessarar nýstárlegu greinar var:

  "Af hverju ræðst Rússland á Úkraínu ?              Er Kreml flækt í hjól sögunnar ?"

Hún hófst þannig:

"Sögulega réttlætingu á ofríki Rússa gagnvart Úkraínu má rekja til hugmyndarinnar um hið mikla Rússland, sem mótaðist í Moskvuríki á 14.-16. öld. Kenning þessi á sér nokkrar meginstoðir. Hin fyrsta kveður á um, að Moskvuríki eigi tilkall til þeirra landa, sem áður heyrðu undir Kænugarð og Rús.  Útþenslu Moskvuríkis voru engin takmörk sett - ekki frekar en útþenslu rússneska heimsveldisins eða Sovétríkjanna síðar meir.  Þessi gegndarlausa útþensla var afsprengi tatarskrar eða mongólskrar stjórnsýslu, sem byggði á lóðréttum valdastrúktúr; aðalkhaninn var sá, sem allir greiddu skatt, á hann reiddi fólk sig í skilyrðislausri undirgefni.  Stjórnsýsla Rússlands hefur í aðalatriðum verið rekin með sama hætti fram á þennan dag." 

Önnur meginforsendan var trúin, skrifar Sergii Iaromenko, og sú þriðja krýning keisarans.  Allt er þetta óttalega rýrt í roðinu á 21. öldinni, og þeir sem reisa landvinningakröfur á þessum forsendum eru ekki með öllum mjalla.  Úkraína hefur í seinni tíð verið fullvalda ríki frá 1991, íbúarnir aðhyllast lýðræðislega stjórnarhætti, frelsi til orðs og athafna, og vilja þétt samstarf við Vesturlönd á sem flestum sviðum.  Allt þetta ber öllum nágrönnum landsins að virða.  Rússar hafa nú með níðingsskap sínum, fláræði og fólsku, brennt allar brýr að baki sér í samskiptum við Úkraínumenn og sameinað þjóðina gegn sér, og gildir þá einu, hvert móðurmál eða uppruni íbúa Úkraínu er.

"Vladimir Pútín lítur ekki á Úkraínu sem sjálfstætt ríki.  Þetta hefur ítrekað komið fram opinberlega hjá rússneskum stjórnvöldum og eins á leiðtogafundi NATO í Búkarest árið 2008 [þar sem Angela Merkel, þáverandi kanzlari Þýzkalands, kom, illu heilli, í veg fyrir aðild Úkraínu að NATO, þótt Bandaríkin styddu aðild  Úkraínu.  Friðþægingarstefna þessarar austur-þýzku prestsdóttur gagnvart Rússlandi var reist á kolröngu stjórnmálalegu mati á ríkjandi viðhorfum í Kreml.  Þáverandi utanríkisráðherra Þýzkalands, núverandi forseti Sambandslýðveldisins, Frank-Walter Steinmeier, hefur viðurkennt mistök sín og beðizt afsökunar. - innsk. BJo].  Rússar verja söguskoðun sína með kjafti og klóm.  Samkvæmt Kreml er Úkraína sýsla, sem gert hefur uppreisn gegn valdamiðjunni, og nú ríður á að lægja öldurnar.  Opinber[ri] niðurlæging[u] og valdbeiting[u] hefur löngum verið beitt gagnvart fyrrum Sovétlýðveldum og héruðum rússneska keisaradæmisins."

Frammistaða og framganga rússneska hersins í Úkraínu er fyrir neðan allar hellur og hefur kallað fram fyrirlitningu og fordæmingu allra siðlegra ríkja.  Framgangan er til vitnis um gegnumrotið ríki ólígarka, sem skefjalaust skara eld að sinni köku og taka vafalaust sneiðar af fjárframlögum ríkisins til hersins.  Siðleysi og getuleysi yfirmanna hefur framkallað agaleysi og óánægju hermanna í víglínunni með miklu mannfalli þeirra og tapi hergagna. 6-10 hershöfðingjar hafa fallið, sem bendir til, að fjarskiptakerfi hersins sé í lamasessi. Siðferðileg og hernaðarleg niðurlæging Rússlands er alger, svo að búast má við, að óánægja með yfirráð Rússa muni koma upp á yfirborðið sums staðar í rússneska ríkjasambandinu, þar sem aðrir kynþættir búa. Þegar alræðisherrar vanmeta andstæðinga sína og fara í landvinningastríð, fer iðulega illa.  Þetta þekkja menn úr evrópskri sögu. 

"Hvers vegna er Pútín jafnheltekinn af sögunni og raun ber vitni [um] ?  Án efa er það vegna þess, að þannig getur hann skýrt fyrir mér, þér og Rússum, að ofríki Rússa eigi sér sögulega réttlætingu.  Lýsingar Pútíns á klofinni þjóð, sem beri að sameina, skilgreinir Úkraínumenn, sem tala rússnesku - í krafti þeirrar Rússavæðingar, sem átt hefur sér stað - sem Rússa. Þessi aðferð gerir honum kleift að viðhalda málstað hinnar þríeinu þjóðar, sem tilheyri einu og sama ríkinu.  

Á fundi öryggisráðsins í Rússlandi varð enn eina ferðina ljóst, að rússneska elítan lítur ekki á Úkraínu sem sjálfstætt ríki.  Undir því falska flaggi, að Lenín hafi búið til Úkraínu, leitast Pútín við að réttlæta fyrir forréttindastéttum og Rússum almennt, að Úkraína sé gerviríki, sem hafi engan tilverurétt."

Málflutningur forseta Rússlands ber merki um vitfirringu, því að það er ekki heil brú í honum, enda er hann hreint yfirvarp í áróðursskyni til að draga fjöður yfir raunverulega fyrirætlun hans, sem er að maka krókinn, krók hans og ólígarkanna hans, á auðæfum Úkraínu.  Þetta skynja Úkraínumenn, enda þekkja þeir rússnesk yfirráð af langri og biturri reynslu, og kæra sig sízt af öllu um að verða aftur þrælar rússneskrar yfirstéttar.  Allir sæmilega réttsýnir menn hljóta að styðja Úkraínumenn með ráðum og dáð við að varðveita fullveldi og frelsi lands síns síns, enda hefur nú komið í ljós meiri einhugur á meðal þjóðarinnar um að verja frelsi sitt en nokkru sinni áður, og skiptir þá móðurmál viðkomandi litlu máli, enda eru flestir tvítyngdir og úkraínska og rússneska skyld tungumál. 

 

Orkulöggjöf ESB hentar ekki í vatnsorkulöndum

Þegar orkumarkaðir eru hannaðir, er ævinlega tekið mið af aðstæðum á þeim svæðum, þar sem á að beita þeim, enda geta þeir annars orðið neytendum þungir í skauti.  Evrópusambandið (ESB) hefur hannað markað með frjálsri samkeppni. Henni er ætlað að halda verðinu í skefjum til neytenda. Eldsneytismörkuðum er ætlað að sjá til þess, að næg orka sé ævinlega fyrir hendi í kerfinu, og samkeppni, t.d. raforkubirgjanna um viðskiptavinina, á síðan að sjá til þess, að raforkubirgjarnir reisi ný raforkuver til að fullnægja aflþörf markaðarins. 

Þetta fyrirkomulag virkar ekki vel í Evrópu á tímabili orkuskipta, því að ríkisstjórnir hafa truflað markaðinn með niðurgreiðslu á endurnýjanlegri orku, t.d. vind- og sólarorku.  Þegar vindur blæs eða sólin skín, hafa seljendur þessarar orku undirboðið eldsneytisorkuna, og markaðsverðið hefur jafnvel orðið neikvætt, þ.e. notendur hafa fengið borgað fyrir að nota raforku, þegar offramboð er af raforku á markaðinum.  Afkoma eldsneytisveranna hefur fyrir vikið versnað, svo að hvati til nýbygginga orkuvera hefur minnkað, sem skapar hættu á aflskorti.  Í þokkabót hefur orðið að reisa gasorkuver með opinberum fjárhagsstuðningu til að hlaupa í skarðið fyrir slitróttan rekstur vind- og sólarorkuvera. Þegar gasskorts og mikillar hækkunar á jarðgasverði tók að gæta þar árið 2021, var orkumarkaðurinn þegar í ójafnvægi.  

Árið 2022 hefur verð jarðefnaeldsneytis hækkað enn og þróun Evrópumála valdið skorti á jarðgasi.  Þetta  hleypti raforkumörkuðum í uppnám áður en rússneski herinn réðist inn í Úkraínu og opinberaði berlega veikleika markaðanna, enda kikna atvinnulíf og heimili undan margföldun raforkuverðs, svo að hið opinbera hefur orðið að hlaupa undir bagga.  Þar með er grundvöllur þessa kerfis brostinn og markaðurinn orðinn að sorglegum sirkus.  Staðan er virkilega alvarleg, þegar gasbirgjarnir lúta boðvaldi siðblinds  útþensluseggs, sem telur hlutverk sitt vera að "leiðrétta" gang sögunnar og þar með að breyta landæmærum Evrópu.  Fáa renndi grun í, að jafnvirfirrt viðhorf gæti orðið ofan á í nokkru Evrópulandi á 21. öldinni, en þetta er samt endurtekning á atburðarás á 20. öldinni.  Öllu er snúið á haus í Kreml.  Þjóðernissinnaður einvaldur þykist með "sérstakri hernaðaraðgerð" vera að ganga á milli bols og höfuðs á nazistum í nágrannalandi, en framferði hans minnir þó mest á framferði nazistaforingja í ríki, sem mátti lúta í gras rúmum 20 árum áður en hann hleypti öllu í bál og brand í Evrópu. 

Í vatnsorkulandinu Noregi, sem að hluta (sunnan Dovre) er tengt evrópska raforkumarkaðskerfinu með fjölda aflsæstrengja, hefur einnig orðið markaðsbrestur, því að ríkisstjórnin í Ósló ákvað í vetur, að f.o.m. desember 2021 fengju notendur endurgreiðslur úr ríkissjóði á 80 % af heildsöluverði raforku umfram 0,7 NOK/kWh (9,8 ISK/kWh).  Þetta er nokkurn veginn tvöfalt heildsöluverðið hér.  Norðan Dovre er hins vegar nóg í miðlunarlónum, og þar er heildsöluverðið til almenningsveitna aðeins 0,14 NOK/kWh eða 2,0 ISK/kWh. 

Þetta verð sýnir, hversu hagkvæmt vatnsorkukerfi Noregs er fyrir raforkunotendur þar í landi, stóra sem smáa, enda er kerfið hannað m.v. raforkuhitun nánast alls húsnæðis þar í landi.  Þetta gefur til kynna, að 30 mrdISK/ár hagnaður Landsvirkjunar sé reistur á okri á neytendum m.v. meðalkostnaðinn við vinnslu þessarar raforku.  Iðnaðurinn stendur reyndar undir þessum hagnaði Landsvirkjunar að mestu.  

ESB hefur lagt mikla áherzlu á jöfnun raforkuverðs á Innri markaði sínum, og forsenda þess eru öflugar tengingar á milli landa.  Reglugerð 714/2009 í Orkupakka 3 (OP3) myndar lagaumgjörð milliríkjaviðskipta með rafmagn, og hún kemur í veg fyrir, að einstök lönd, t.d. Noregur, láti eiginn hag njóta forgangs, t.d. út frá vatnsstöðu í miðlunarlónum sínum, en raforkumarkaðurinn í Noregi tekur mest mið af stöðu miðlunarlóna.  Áhættugreining gefur til kynna líkur á orkuskorti að vori, hann er verðlagður og endurspeglar raforkuverð í boði daginn eftir í orkukauphöll. Þetta er gjörólíkt verðmyndun raforku í orkukauphöllum ESB og Bretlands.

Téð reglugerð hvetur til þróunar raforkukauphallar, skilgreinir, hvað koma á fram í kerfisáætlunum (raforkuflutningskerfis) hvers ríkis, gefur fyrirmæli um, að hámarksflutningsgetu millilandatenginga eigi að ráðstafa til markaðsaðila innanlands og utan, ákvarðar, hvernig ráðstafa má "flöskuhálstekjum" af millilandatengingum og veitir framkvæmdastjórn ESB víðtækar heimildir til að útfæra regluverkið í smáatriðum.  "Flöskuhálstekjur" í þessu sambandi eru viðbótar tekjur, sem flutningsfyrirtækið nýtur vegna takmarkaðrar flutningsgetu m.v. eftirspurn. 

Viðhengi reglugerðarinnar gefur nákvæmari fyrirmæli um framkvæmdina á téðum sviðum. 

Nokkrar reglugerðir framkvæmdastjórnarinnar voru með heimild í EB 714/2009 teknar inn í EES-samninginn sumarið 2021.  Ein þeirra er reglugerð um úthlutun rýmis í flutningskerfi og meðferð "flöskuhálstekna" (CACM), EB 2015/1222.  Hún opnar fyrir þann möguleika, að ekki aðeins ein, heldur fleiri kauphallir geti starfað á hverju svæði, t.d. í Noregi og á Íslandi.  Þannig verður fyrirkomulagið enn ruglingslegra fyrir notendur en nú. 

Það skal taka fram, að ekki hvílir sú skylda á yfirvöldum að taka upp kauphallarviðskipti með raforku, en í reglugerð EB 714/2009 er eindregið mælt með því.  Nú hafa dökku hliðar þessa fyrirkomulags opinberazt. Með CACM eru aðferðir fyrir úthlutun flutningsrýmis t.d. í aflsæstrengjum, aðferð fyrir skiptingu "flöskuhálstekna" á milli kerfisstjóra í báðum endum samtengingar á milli landa, hér Landsnets, og útfærsla ýmissa markaðsreglna, fest í lög.

Nútíma ríki í Noregi og á Íslandi eru reist á ódýrri raforku (hún var yfirleitt ódýrari um allan Noreg en á Íslandi fyrir Kóf). Nú hafa markaðsöflin torveldað almenningi kaup á þessari innviðaþjónustu, þótt norsk lög slái föstu, að "vatnsorlulindir landsins séu þjóðareign og þær beri að nýta almenningi til hámarksávinnings". 

Raunveruleikinn núna er hins vegar, að meirihluti á Stórþinginu hefur fært orkukauphöll og Innri markaði ESB á orkusviði (Orkusambandi ESB) umsetningu auðlinda þjóðarinnar, og löglega kjörin yfirvöld landsins mega ekki grípa inn í þann markað.  Lagalega gildir sama á Íslandi, en hér hefur þó orkukauphöll ekki verið sett á laggirnar, enda ekki lagaskylda, og enginn aflsæstrengur tengir Ísland við útlönd, enda rak Alþingi varnagla gegn slíku við innleiðingu OP3, sem heldur, þar til EFTA-dómstóllinn dæmir öðruvísi.

Reglugerð 714/2009 með viðhengi og undirliggjandi reglugerðum er nú norsk og íslenzk löggjöf á formi fyrirmæla frá framkvæmdastjórn ESB.  Afleiðingarnar eru nú að taka á sig hrikalega mynd í Noregi fyrir land, fólk og fyrirtæki. Hérlendis þarf að finna leið framjá þeirri ætlun löggjafarinnar, að enginn sé ábyrgur gagnvart því, að aflskortur myndist, heldur skuli markaðurinn njóta nægilegra hvata með hækkuðu orkuverði til að byggja nóg af nýjum raforkuverum.  Þetta hefur ekki virkað á Íslandi með rándýrum og skammarlegum afleiðingum fyrir þjóðina. Þetta er hættulegt vegna hins langa aðdraganda fyrir virkjun að komast í rekstur hérlendis. Þeir, sem enn halda því fram, að ótímabært sé að hefja verulegar virkjunarframkvæmdir hérlendis, horfa framhjá þeirri staðreynd, að tjón viðskiptavina orkufyrirtækjanna er 10-1000 sinnum meira en sölutap óafhentrar og umsaminnar raforku.    

Nú er uppi krafa um það í Noregi, að reglugerð 714/2009 fari út úr EES-samninginum, að norska ríkið taki aftur í sínar hendur stjórn á miðlun úr miðlunarlónum, til að Noregur verði á ný með stöðugt lágt og gegnsætt raforkuverð fyrir forgangsorku til heimila og atvinnurekstrar, ef vatnsbúskapurinn leyfir það.  Þeir, sem berjast fyrir þessu, telja einnig nauðsynlegt að endursemja um aðra samninga, sem skuldbinda Noreg á þann hátt, að samfélagslegir hagsmunir eru í hættu.  Íslendingar ættu ekki að standa gegn Norðmönnum innan EFTA með þessar breytingar, ef ríkisstjórn Noregs fær heimild Stórþingsins til að fara fram með slíkt á vettvangi EFTA. 

Orkulandsreglari ESB, á Íslandi Orkumálastjóri og í Noregi Reguleringsmyndigheten for energi, RME, hefur það hlutverk að framkvæma samkvæmt forskrift laganna (OP3).  Orkulandsreglarinn getur ekki og á ekki að snúa sér að yfirvöldum landsins, heldur að orkustofu ESB, ACER, og að framkvæmdastjórn ESB með milligöngu ESA.  Skyldur og sjálfstæði orkulandsreglara eru niður njörvuð í raforkumarkaðstilskipun EB 72/2009. Íslenzk og norsk yfirvöld geta ekki beitt sér neitt við stjórnun raforkumarkaðarins, nema RME verði aftur venjuleg deild í NVE, háð beinu pólitísku og rekstrarlegu eftirliti ríkisins af hálfu OED. Að taka upp slíkt eftirlit aftur þykir fólki brýnt til að endurheimta stjórn ríkisins á orkumálunum.  Á Íslandi er óþolandi tvískinnungur fólginn í, að Orkumálastjóri er stundum undir ráðherra og stundum undir ACER.   

Norðmenn, sem losna vilja undan forræði ESB/ACER á milliríkjaviðskiptum með rafmagn telja, að í nauðvörn verði að gera reglugerðina um milliríkjaviðskipti og aðra hluta OP3, sem um málið fjalla, óvirka, með vísun til verndarákvæðis EES-samningsins, kafla 112.  Þetta sé þó bara bráðabirgða lausn. 

Rafmagn á ekki að ganga kaupum og sölum á frjálsum markaði.  Noregur og Ísland búa að fáum náttúruauðlindum, nema orkulindunum og auðlindum hafsins.  Þær á að nýta og bjóða afurðir þeirra, rafmagn og heitt vatn, íbúum landsins á hagstæðu verði, sem jafngildir kostnaði við fjárfestingu og rekstur að viðbættri ávöxtun fjárfestinganna í sammræmi við aðrar fjárfestingar í landinu með sambærilegri áhættu. Að löggjafinn skuli hafa samþykkt á okkur bann við slíkri þjóðhagslegri nýtingu orkulindanna er fáránlegt og hefur örlagsríkar afleiðingar, eins og nú er komið á daginn í Noregi. 

Ef talið er nauðsynlegt að starfrækja uppboðsmarkað fyrir rafmagn, ætti hann ekki að spanna forgangsorku, heldur afgangsorku.   

 

Innflutt orkulöggjöf hefur steytt á skeri í Noregi

Þriðjudagurinn 15. febrúar 2022 var mótmæladagur um þveran og endilangan Noreg.  Þann dag voru haldnar blysfarir á a.m.k. 20 stöðum í Noregi til að mótmæla háu raforkuverði.  Mótmælendur tengja þetta háa orkuverð beint við útflutning raforku um aflsæstrengi, sem lækkað hafa yfirborð miðlunarlóna á Vesturlandinu og Suðurlandinu, þ.e. sunnan Dofrafjalla, með þeim afleiðingum, að heildsöluverð á Nord Pool-raforkumarkaðinum er 8-10 sinnum hærra sunnan við Dofrafjöll en norðan þeirra. 

Þetta er óyggjandi merki um áhrif millilandatenginganna á raforkuverðið, því að allir aflsæstrengirnir koma á land á Suðurlandinu eða Vesturlandinu og flutningsgetan yfir Dofrafjöll er svo takmörkuð, að hún dugar ekki til að hafa marktæk áhrif á raforkuverðið norðan við þau.

Allir aflsæstrengirnir eru í eigu og reknir af Statnett, sem er sambærilegt fyrirtæki Landsneti á Íslandi, en frá því að Þriðji orkupakkinn, OP3, tók gildi í EFTA-hluta EES eftir innleiðingu Alþingis á þessari löggjöf með fyrirvörum þó haustið 2019, hefur Statnett stjórnað orkuflæðinu um þá samkvæmt reglum OP3 og forskrift frá ACER - Orkustofu ESB, þar sem orkulandsreglarar Noregs, Íslands og Liechtenstein sitja sem áheyrnarfulltrúar með málfrelsi, en án atkvæðisréttar.

Þetta veldur því, að norskum stjórnvöldum er óheimilt að skipta sér af þessum orkuviðskiptum, þótt þau kunni að telja, að afhendingaröryggi raforku til Norðmanna sjálfra, eigenda orkulindanna, sé stefnt í voða.  Þau mega heldur ekki hlutast til um að draga úr nettóútflutningi raforku, þótt verðhækkanir raforku til almennings, sem kyndir húsnæði sitt með rafmagni, ógni afkomu almennings. Það hefur þó enn þá verið látið óátalið af ESA-Eftirlitsstofnun EFTA, að ríkisstjórnin niðurgreiði raforkuverð til almennings.  Hún hefur nú samþykkt að borga 80 % af þeim hluta heildsöluverðsins, sem er yfir 0,7 NOK/kWh (9,8 ISK/kWh). 

Þann 15.02.2022, á degi mótmæla Norðmanna gegn háu raforkuverði, var heildsöluverðið í Ósló 1,14 NOK/kWh eða 16,0 ISK/kWh, sem er meira en þrefalt heildsöluverðið hér til almenningsveitna.  Þá nam heildarraforkuverðið án niðurgreiðslu til almennra notenda í Ósló 2,0 NOK/kWh eða 28 ISK/kWh, sem er tæplega 50 % hærra en hér á höfuðborgarsvæðinu.  Með niðurgreiðslunum verður heildarverð til notenda hins vegar mjög svipað og á höfuðborgarsvæðinu, en þess ber að geta, að vegna húshitunar eru rafmagnskaup Ola Nordmanns 5-falt meiri en Óla Íslendings.

Allt annað er uppi á teninginum, þegar litið er til Þrándheims.  Þar er heildsöluverð raforku aðeins 0,14 NOK/kWh eða 2,0 ISK/kWh og heildarverðið er þar 0,8 ISK/kWh eða 11,2 ISK/kWh, eða tæplega 60 % af heildarverðinu í Ósló og Reykjavík.  Hlutfall heildsöluverðsins í Ósló og Þrándheimi var 8,1 þennan tiltekna dag og skýrist að mestu leyti af raforkuviðskiptunum við útlönd.  Íbúar norðan Dovre óttast yfirvofandi raforkuverðshækkun hjá sér, af því að styrking raforkutengingar á milli norðurs og suðurs stendur yfir. 

Í norskri löggjöf er kveðið á um, að "vatnsorkulindir landsins [séu] þjóðareign og þær [beri] að nýta í almanna þágu". Raunveruleikinn hins vegar er sá, að Stórþingsmeirihluti hefur fært umsetningu þessara auðlinda til kauphalla og samtengds ESB-markaðar, sem eru fullkomlega laus undan stjórnmálalegu innlendu valdi samkvæmt innfluttri löggjöf, sem Stórþingið samþykkti í marz 2018 og Alþingi með afbrigði haustið 2019 að fengnum hvatningum að utan, þar sem norskir almannahagsmunir voru sagðir í húfi. 

F.o.m. desember 2021 hafa veður hins vegar skipazt svo í lofti, að til að verja almenning er talin þörf á að verja fúlgum fjár úr ríkissjóði, sem styrktur er af olíusjóði Norðmanna, til niðurgreiðslna (meðalniðurgreiðsla í desember 2021 nam 21,8 Naur/kWh = 3,1 ISK/kWh). 

Reglugerðin um raforkuviðskipti á milli landa (EB 714/2009) með viðhengjum og undirstöðu reglugerðum er nú norsk og íslenzk löggjöf og þ.a.l. fyrirmæli um framkvæmd þessara viðskipta.  Afleiðingarnar valda nú stórtjóni í Noregi, þar sem heimilum og fyrirtækjum blæðir. 

Á Íslandi er í gangi fáránleika leikhús um raforkuna, þar sem látið hefur verið reka á reiðanum í 5 ár varðandi öflun nægilegrar raforku til að svara eftirspurn með þeim afleiðingum, að landsmenn munu þurfa að búa við annars óþarfa stórfellda olíubrennslu, nýir viðskiptavinir hafa farið bónleiðir til búðar, orkuskiptin eru í uppnámi, og raforkuverðið hefur hækkað, algerlega að óþörfu, á sama tíma og ríkisfyrirtækið Landsvirkjun ætlar að greiða mrdISK 15 í arð fyrir árið 2021. 

Orkulandsreglari ESB (Orkumálastjóri á Íslandi, í Noregi RME=Reguleringsmyndighet for energi) hefur það hlutverk að framfylgja þessari löggjöf.  Hann má ekki bera hagsmuni síns lands fyrir brjósti umfram hinna EES-landanna m.t.t. afhendingaröryggis raforku eða annarra þátta.  Þess vegna lækkar ískyggilega í lónum sunnan Dovre-fjalla, og 8-10 földun raforkuverðs þar m.v. Þrændalög og þar fyrir norðan endurspeglar þessa ábyrgðarlausu stöðu, og orkulandsreglari hérlendis  hefur enga heimild til að skipa orkufyrirtækjum að virkja.  Orkulandsreglari (RME) getur ekki og á ekki að hafa neitt boðvald yfir eða lúta boðvaldi innlendra yfirvalda. Innlend yfirvöld geta ekki haft nokkra raunverulega stjórn á raforkumarkaðinum, nema orkulandsreglari (RME) verði deild í Orkustofnun (NVE), og Orkumálastjóri verði alfarið settur undir pólitíska stjórn ríkisstjórnar (Orkumálaráðherra, í Noregi Olje- og Energidepartementet).

Þessa reglugerð, EB 714/2009, þarf að taka út úr lagasafninu og EES-samninginum.  ESA-getur hvenær sem hentar gert athugasemd við innleiðingu OP3 á Íslandi, þar sem samþykki Alþingis var áskilið fyrir heimild til tengingar aflsæstrengs við íslenzka raforkukerfið, sem var ekki minnzt á í afgreiðslu Sameiginlegu EES-nefndarinnar á OP3 árið 2017.  Norðmönnum er þetta nauðsyn, til að ríkið öðlist á ný stjórnunarrétt á raforkuviðskiptunum við útlönd.  Þannig má tryggja stöðugt lágt og fyrirsjáanlegt raforkuverð fyrir almenna notendur og atvinnurekstur.  Noregur og Ísland þurfa jafnframt að endursemja við ESB um aðrar reglugerðir og tilskipanir, sem skuldbinda löndin til að gefa eftir samfélagslega stjórnun sína á nýtingu orkulindanna. 

Rafmagn á ekki að vera frjáls markaðsvara eða markaðsþjónusta.  Raforkukerfið var ekki hannað og fjármagnað með það fyrir augum í upphafi í Noregi og á Íslandi, og markaðskerfi í anda Evrópusambandsins er sniðið við örugga aðdrætti eldsneytis, en hvorki dynti náttúrunnar né skort á eldsneyti, eins og núna hrjáir Evrópu vestan Rússlands. Ein af fáum náttúruauðlindum Íslands og Noregs er orkan í fallvötnum og iðrum jarðar (fyrir utan jarðefnaeldsneytið á norsku landgrunni og e.t.v. innan íslenzkrar lögsögu einnig). Þessar orkulindir á að nýta íbúunum til hámarks hagsbóta með því að selja þeim hana samkvæmt kostnaði við öflun, flutning og dreifingu með arðsemi í samræmi við arðsemi fjárfestinga með svipaða áhættu.  Ástæðan fyrir þessu er, að verðmætasköpun með rafmagninu er margfalt meiri en fæst með umsetningu þess á erlendum mörkuðum, iðulega 5-10 sinnum meiri. Lagabann við slíkri ráðstöfun innlendra auðlinda með EES-skuldbindingum er fráleitt og hefur nú þegar örlagaríkar afleiðingar á meðal frænda vorra, Norðmanna. 

Markaðssetning raforku í kauphöll, ef menn endilega vilja innleiða slíkt fyrirbrigði á Íslandi, ætti einvörðungu að vera á ótryggðri orku, og jafnvel hún orkar mjög tvímælis, því að slík kauphallarviðskipti geta knúið fyrirtæki til brennslu jarðefnaeldsneytis af kostnaðarástæðum.   

  

Höfuðborg í gíslingu einstrengingsháttar

Stjórn höfuðborgarinnar virðist hverfast um þá köllun meirihluta borgarstjórnar að umbylta samgönguháttum í borginni.  Meirihlutinn vill smala fólki út úr einkabílunum og inn í almenningsvagna. Til þess eru notuð óvægin meðul á borð við myndun tafa og umferðarhnúta. Þá er lóðaúthlutun sniðin við þessa hugmyndafræði með því að hún eigi sér aðallega stað á s.k. þéttingarreitum, helzt á upptakasvæði Borgarlínu, sem allt borgarskipulagið hverfist um núna og hefur smitað yfir í nágrannasveitarfélögin.  

Tafirnar auka orkunotkunina og mengunina í borginni, eru óþægilegar fyrir borgarana og kosta stórfé, sennilega um 30 mrdISK/ár (tíminn er peningar) um þessar mundir og fara hratt vaxandi.  Þessum töfum er ætlað að hrekja bílstjóra og farþega þeirra út úr bílunum og upp í almenningsvagnana, þótt þeir verði víðast hvar líka fyrir töfum.  Til að ráða bót á þessu og auka hraða almenningsvagnanna ætla þessir hugmyndafræðingar forræðishyggjunnar að búa til 2 sérakreinar fyrir miðju gatnanna, þar sem Borgarlínu er ætlað að fara um, og tvínóna þá ekki við að gera þetta á kostnað flutningsgetu núverandi gatna, þ.e. með því að fækka akreinum. Umferðarkerfi borgarinnar er þegar meðal hins frumstæðasta, sem finnst á meðal þróaðra iðnaðarþjóða í sambærilegum bæjarfélögum, og veldur auðvitað alltof hárri slysatíðni og feikilegu tjóni.

Gatnakerfi Bergen er miklu nútímalegra en gatnakerfi Reykjavíkur frá sjónarmiði bílstjóra. Fyrir nokkrum árum var sett á laggirnar keimlík borgarlína þar og ætlunin er að gera á höfuðborgarsvæðinu.  Hún átti að draga úr bílaumferð, en reyndin varð sú, að hún gerði það alls ekki.  Þar með brast rekstrargrundvöllur undan borgarlínu Bergen.  Hvað gerðu borgaryfirvöld þar þá ?  Þau settu á "bompenger" eða gatnagjöld á bílana, sem nú þurfa að borga um 1000 ISK/dag fyrir að fara þar um.  Sú von borgarstjórans í Reykjavík, að borgarlínan muni flytja 12 % þeirra, sem eru á ferðinni í Reykjavík, á eftir að verða sér rækilega til skammar, því að þjónustustigið fyrir almenning vex ekki nóg m.v. það, sem það er nú, þegar Strætóhlutdeild ferða er 4 %.  Borgarlínan er fjárhagslegt kviksyndi, sem auðvelt er að forðast með "léttri" borgarlínu.   

Þetta er algerlega fráleit samgöngustefna, því að höfundar hennar reyna með öllu móti að taka ráðin af fólki, hafa vit fyrir því um samgöngumáta þess.  Að baki býr ólýðræðislegur hugsunarháttur forræðishyggjunnar. 

Með samningi borgarinnar og samgönguráðherra 2011 voru þau afglöp framin að setja allar áformaðar samgöngubætur Vegagerðarinnar á ís í 10 ár með slæmum afleiðingum fyrir umferðaröryggi, mengun og þjóðhagslegan kostnað umferðarinnar.  Í staðinn átti ríkissjóður að leggja fram um 1 mrdISK/ár til almenningssamgangna innan borgarinnar og í rútuferðir á milli borgar og landsbyggðar (opinber samkeppni við einkafyrirtæki er afleit hugmynd, en ær og kýr vinstri sinna). Þetta gerræðislega tiltæki fól í sér aðför að umferðaröryggi, því að nú er leitun að jafnlélegu gatnakerfi í um 150 þús. manna borg og í Reykjavík, og er þá ekki átt við viðhaldið, heldur lélegt umferðarflæði. 

Það er þyngra en tárum taki, hvernig sérvizka sértrúarhóps veldur stöðnun (hlutfallslegri afturför með fjölgun bíla) umferðarmála og kreppu (gríðarlegum skorti á viðeigandi og hagkvæmum íbúðum) á húsnæðismarkaði.

Með eflingu Strætó með ríkisstuðningi átti að tvöfalda hlutdeild almenningsvagna í heildarfjölda vegfarenda í borginni, en niðurstaðan var næsta fyrirsjáanleg.  Hlutdeildin var 4 % í upphafi tímabilsins og var 4 % í lok þessa tilraunatímabils að áratug liðnum.  Draumóramenn borgarlínu ætla, að með henni megi þrefalda þessa hlutdeild og að þannig muni hún standa undir rekstrarkostnaði sínum, en það er af og frá.  Til þess er óhagræðið fyrir íbúana, sem vanizt hafa einkabil, allt of mikið.  Fjárfestingin mun þannig aldrei skila sér, öfugt við mislæg gatnamót og Sundabraut, og reksturinn verður þungur baggi á sveitarfélögunum, sem að þessu gönuskeiði standa. Lífsskilyrði á höfuðborgarsvæðinu munu versna með borgarlínu, en ekki batna, eins og draumóramenn gaspra um.   

Fyrri forystugrein Morgunblaðsins 13. desember 2021 hét:

"Blekkingar í borginni".

Þar stóð m.a.:

"Hann [meirihluti borgarstjórnar-innsk. BJo] segist hafa "grænt plan" um uppbyggingu, en staðreyndin er sú, að hann má hvergi sjá grænan blett í borginni án þess að vilja reisa þar nokkurra hæða hús.  

Meirihlutinn segist ekki vera á móti einkabílnum, en hann þrengir allar götur, sem hann kemst yfir og fjarlægir bílastæði af miklu kappi.  Og þegar hann skipuleggur nýja byggð á grænu blettunum, þá gætir hann þess að hafa vel innan við eitt stæði á íbúð, þannig að flestir íbúarnir, bæði þeir nýju og hinir, sem fyrir voru í hverfinu, lenda í vandræðum.

Auk þessa vill meirihlutinn leggja borgarlínu, sem á víða að taka burt akreinar með þeim augljósu afleiðingum, að umferðin verður enn hægari og teppurnar verri.  En það er eins með borgarlínuna og Bústaða- og Fossvogshverfið; hún er ekki endanlega útfærð, þannig að hægt er að halda því fram, að niðurstaðan verði ekki endilega jafnslæm og við blasir.  Þetta verður seint talinn heiðarlegur málflutningur í aðdraganda kosninga, en það er ekki hægt að útiloka, að hann verði árangursríkur." 

Verkin tala, og flestir íbúar Reykjavíkur á kosningaaldri ættu að geta sannreynt, að núverandi borgarstjórnarmeirihluti siglir undir fölsku flaggi.  Hann ætlar af fordild sinni og forstokkun að troða upp á Reykvíkinga lífsháttum, sem eru bæði síðri að gæðum og dýrari en tíðkazt hafa í höfuðborg Íslands.  Af siðlegum ástæðum á að losa sig við stjórnmálamenn úr valdastöðum, sem sigla undir fölsku flaggi, hvar í flokki sem þeir standa. 

Stjórnmálamennirnir í núverandi meirihluta borgarstjórnar uppfylla ekki lágmarkskröfur um heilindi við hag borgarbúa og raunar landsmanna allra.  Andstaðan við að brjóta nýtt land undir byggð hefur framkallað alvarlegan lóðaskort fyrir húsnæði af öllu tagi, sem framkallað hefur hrikalegan framboðsskort húsnæðis (vantar a.m.k. 3000 íbúðir á ári upp á framboðið á höfuðborgarsvæðinu á næsta kjörtímabili, og munar þar mest um þéttingarstefnu byggðar í Reykjavík meðfram borgarlínu).

Angi af sömu þröngsýnu fordildinni (mjög slæmur eiginleiki stjórnmálamanns) er að bægja Vatnsmýrarvellinum burt.  Nú lítur út fyrir, að 19 sæta rafknúnar flugvélar verði á markaðinum innan fáeinna ára.  Þær verða í upphafi dýrari í innkaupum en sambærilegar vélar knúnar sprengihreyfli, en viðhalds- og orkukostnaður rafknúnu flugvélanna verður miklu lægri, svo að farmiðaverð getur lækkað talsvert.  Þessi tækni getur bætt samgöngur á milli margra staða og Reykjavíkur án mengunar og með minni hávaða en verið hefur.  Það verður að stöðva aðför borgarstjóra og fylgifiska hans að flugvellinum og hefja þar uppbyggingu á aðstöðu til framtíðar. 

Marta Guðjónsdóttir, borgarfulltrúi Sjálfstæðisflokksins, ritaði stórgóða grein í Morgunblaðið 17. febrúar 2022 um óboðlega stjórnun Reykjavíkur um þessar mundir, þar sem allt snýst um að fjölga fólki í grennd við fyrirhugaða borgarlínu, sem er auðvitað fráleit forsenda að borgarskipulagi og lóðaúthlutunum.  Ósvífni vinstri meirihlutans í garð íbúa Reykjavíkur og raunar landsins alls á sér engin takmörk, enda verður að flokka valdastöðu þeirra sem slys á lýðræðislegri vegferð.

Fyrirsögn téðrar greinar Mörtu var:

"Húsnæðisskortur í boði borgaryfirvalda".

  Þar stóð m.a.:

"Borgarstjórn sér um lóðaúthlutanir í Reykjavík og hefur það því í hendi sér, hvort yfirleitt sé byggt í borginni, hvar, á hversu mörgum lóðum og á hversu dýrum lóðum.  Þéttingarstefna meirihlutans fækkaði mjög lóðaúthlutunum og margfaldaði verð á byggingalóðum.  Þegar borgaryfirvöld úthlutuðu lóðum úr eigin landi, var það lengi viðmið, að lóðaverð væri um 4 % af heildarbyggingarkostnaði íbúðar.  Nú hefur þetta verð margfaldazt og víða tífaldazt.  Það gefur því auga leið, að skortur á byggingarlóðum í Reykjavík og margfalt verð á þeim m.v. fyrri tíð eru helztu langtímaástæður fyrir núverandi hækkunum á fasteignamarkaðnum."

Þessi skort- og okurstefna á lóðum undir íbúðir er ófagur vitnisburður um skeytingarleysi borgarstjórnarmeirihlutans gagnvart húsnæðislausu fólki og þeim, sem þurfa að stækka eða minnka við sig. Það er grundvallar mælikvarði á frammistöðu sveitarstjórnarmeirihluta, hvernig honum tekst upp við að skipuleggja nýja íbúðabyggð og svara spurn fólks eftir nýjum lóðum og húsnæði innan sveitarfélagsins.  Fyrir frammistöðu sína á þessu sviði og fleiri sviðum, s.s. við meðferð fjár og fjármálastjórnun borgarsjóðs, verðskuldar núverandi borgarstjórnarmeirihluti falleinkunn með lægstu mögulegu einkunn, því að ömurlegri getur frammistaðan vart orðið á þessu sviði.

Með undirfyrirsögninni:

 "Framboð og eftirspurn hvað" ,

hélt Marta áfram:

"Hjá borgarstjórn Reykjavíkur blikka hins vegar engin ljós.  Hún kærir sig kollótta um framboð og eftirspurn sem og þá spurningu, hvort ungir Reykvíkingar geti keypt þar sína fyrstu íbúð. 

Á borgarstjórnarfundi sl. þriðjudag [15.02.2022] fóru fram umræður um fasteignamarkaðinn og húsnæðismálin í Reykjavík að beiðni okkar sjálfstæðismanna.  Ýmsar þær tölur, sem hér hefur verið drepið á, komu þar til álita.  En það var ekki að sjá, að þær röskuðu ró meirihlutans.  Stefnan er skýr: Það, sem byggt verður í Reykjavík, verða sviplaus excel-skjalteiknuð fjölbýlisstórhýsi meðfram Borgarlínu svo há og þétt, að sjaldan sér til sólar á jörðu niðri né glittir í gróður.  Einbýlis- og tvíbýlishús eru ekki í boði.  Þetta heitir á máli borgaryfirvalda sérlega fjölbreytileg íbúðabyggð."

Þessi frásögn staðfestir, að áttaviti borgarstjórnarmeirihlutans við uppbyggingu í Reykjavík er kolruglaður.  Samfylkingin og fylgifiskar hennar í borgarstjórn láta andvana fædda draumsýn um forneskjulegt fyrirkomulag umferðar í borginni stjórna lóðaúthlutunum og skipulagi borgarinnar.  Þegar málsvarar þessa steinrunna stjórnmálaflokks taka þátt í umræðum um hinn geigvænlega húsnæðisskort í höfuðborginni, neita þau einstrengingslega að viðurkenna stórfelld stjórnunarleg mistök borgarstjórans, en draga óðar fram blóraböggla á borð við bankana og jafnvel Seðlabankann, sem örvaði hagkerfið í Kófinu með vaxtalækkun. 

Þetta heitir að neita að horfa í eigin barm.  Slíkum er alls varnað og er alls ekki treystandi til að fara með forræði yfir málefnum almennings, t.d. að stjórna einni höfuðborg.  Hinum illa áttaða borgarstjóra Reykjavíkur verður að gefa frí frá borgarstjórastörfum í maí 2022, ef ekki á að verða stórfellt skipulagslegt og pólitískt slys í borginni.

 

 

 

 

 

Einvaldur kastar grímunni

Aðfararnótt 24. febrúar 2022 gaf forseti Rússlands, sem er einvaldur og stjórnar í skjóli leynilögreglunnar FSB að hætti Jósefs Stalín og rússneskra einvalda á undan honum, rússneska hernum fyrirskipun um að ráðast á fullvalda ríkið Úkraínu og leggja það undir Rússland. Mistækur einvaldurinn mun hafa ætlazt til leifturstríðs (Blitzkrieg að hætti Þriðja ríkisins) af hálfu Rússahers, en er nú staddur í hernaðarlegu og pólitísku kviksyndi, blóðugur upp að öxlum. Einvaldurinn er kominn í hóp verstu þorpara mannkynssögunnar, en enginn efast lengur um rétt og vilja úkraínsku þjóðarinnar til sjálfstæðis og fullveldis.  Vesturveldin eiga að taka Úkraínumönnum opnum örmum í sinn hóp og í samtök sín.

Hér er um gjörsamlega óviðunandi landvinningastríð Rússa í Evrópu að ræða að hætti fyrri einvalda Rússlands. Í Kreml hefur alltaf blundað draumur um landvinninga. Síðan 24.02.2022 hefur þessi sami rússneski hér framið fleiri stríðsglæpi gegn almennum borgurum og með árásum á kjarnorkuver en tölu verður á komið. Orðstír rússneska hersins er í tætlum, og hann á sér ekki viðreisnar von. 

Af illvirkjum rússneska hersins að dæma er einvaldur Rússlands gjörsamlega misheppnaður stjórnandi, kaldrifjaður illvirki, sem hefur haft leiðtoga Vesturveldanna að fíflum, það sem af er öldinni.  Hann hefur að hætti KGB (Leyniþjónustu Ráðstjórnarríkjanna (sovézka kommúnistaflokksins)) stundað undirróður og lygar á Vesturlöndum og tekizt að vinna auðtrúa sálir á sitt band, sem jafnvel enn enduróma áróðurinn frá honum gegn Vesturlöndum. (Ætli spákerlingin, sem kom á flug hugarórunum um "Endurræsinguna miklu" hafi  aðsetur í Moskvu ?  Nú er því nefnilega haldið fram, að Vladimir Putin standi helzt í veginum fyrir þessari endurræsingu heimsins.  Það er ekki öll vitleysan eins.) 

Rafael Grossi, forstjóri IAEA (International Atomic Energy Agency-Alþjóða kjarnorkumálastofnunarinnar) sagði á 8. degi innrásarinnar, þegar Zaporizhzhia kjarnorkuverið varð fyrir skothríð rússneska hersins, sem áður hafði hertekið Chernobyl-kjarnorkuverið, að  hernaður gegn kjarnorkuverum sé stríðsglæpur að alþjóðalögum:

"The IAEA principles should never be compromised, and therefore our agency must back up words with actions."

Hann ásamt teymi frá IAEA lagði síðan upp í ferð til Úkraínu, og var ætlunin að fara um öll kjarnorkuver landsins til að yfirfara rekstraöryggi veranna og varnir gegn skaðlegri geislun.

Morgunblaðið birtir dagbækur Úkraínubúa.  Fyrirsögnin 22. marz 2022 var:

"Og þeir kalla okkur nasista".

Færsla Karínar í Karkív hófst þannig

"Í dag er 26. dagur innrásar Rússa.  Við erum enn á lífi.  Stöðugar loftárásir voru í alla nótt, og við vorum mjög hrædd.  Rússar eru að skjóta langdrægum eldflaugum á borgina, og hávaðinn glymur hérna rétt hjá okkur og í fjarska.  Þessir villimenn halda óbreyttum borgurum í skelfingu.  Þeir eru að eyðileggja allt, drepa fólk og beita sálfræðilegum þrýstingi til að þvinga okkur til að ganga að kröfum þeirra.  Hræðilegar fréttir bárust á laugardaginn, þegar Boris Romanchenko, sem var 96 ára, lézt í loftárás á Karkív. Hann lifði af helförina í útrýmingarbúðum nasista í seinni heimsstyrjöldinni, en var drepinn af rússneskri eldflaug, og þeir kalla okkur nasista !

 Samkvæmt upplýsingum frá Ígor Terekóv, borgarstjóra Karkív, voru 972 byggingar eyðilagðar og þar af 778 íbúðabyggingar.  Það er ekki hægt að semja neitt við þetta fólk.  Eina, sem hægt er að samþykkja, er, að þessi villimannaþjóð, Rússland, verði afvopnuð og afnasistavædd.  Þeir þurfa að fara eftir samningum, sem gerðir voru eftir seinni heimsstyrjöldina."

Það eru mikil líkindi með stríðsglæpamönnunum Adolf Hitler og Vladimir Putin. Hvorugur virðir nokkra samninga, ef honum býður svo við að horfa.  Engin vettlingatök dugðu á þann fyrrnefnda, og Rússar verða að losa sig við þann síðar nefnda og hverfa síðan með öllu út fyrir landamæri Úkraínu.  Einangraður einvaldurinn virðist lífhræddari en rotta í búri, hefur sett af æðsta mann hersins, skipt um 1000 manna þjónustulið sitt og hneppt 2 háttsetta FSB-menn í stofufangelsi.  Seðlabankastjórinn er á öndverðum meiði við Putin og jafnvel hættur og sverfa tekur að Rússum víða, enda hefur kvalarinn í Kreml nú leitað á náðir forseta Kína um aðstoð. Sá leitar nú eftir 5 ára framlengingu umboðs síns frá kínverska kommúnistaflokkinum og hefur slegið úr og í.  Hvers vegna ætti hann að veita böðlinum í Kreml liðsstyrk við óhæfuverkin ?

Margar átakanlegar fréttir og myndir hafa borizt frá Úkraínu undanfarið. Ein var frá Maríupol, þar sem verið var að forða gömlum manni.  Hann mundi eftir hernaði Wehrmacht fyrir um 80 árum á sömu slóðum.  Hann hafði þá sögu að segja, að Wehrmacht og Waffen SS hefðu látið óbreytta borgara að mestu í friði, en einbeitt sér gegn Rauða hernum, en Rússaher Putins virtist mest í mun að ráðast á varnarlaust fólk. Her, sem framfylgir skipunum um níðingsverk, eins og Rússaher hefur gert sig sekan um, er dauðadæmdur.  Ekki bætir úr skák fyrir honum, að fórnarlömbin eru flest með rússnesku að móðurmáli.  Stríðið sýður saman eina úkraínska þjóð án tillits til móðurmáls. 

Nürnberg-réttarhöld blasa við forseta, ríkisstjórn og herstjórn Rússlands. Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir, þingmaður Viðreisnar, ritaði um þetta í Morgunblaðið 22. marz 2022 undir fyrirsögninni:

 "Ísland styðji sérstaklega við rannsókn á stríðsglæpum Rússlands":

"Jens Stoltenberg, framkvæmdastjóri NATO, hefur sagt sannanir fyrir, að rússneski herinn hafi beitt klasasprengjum.  Notkun slíkra sprengja er bönnuð samkvæmt Genfarsamningunum.  

Ursula von der Leyen, forseti framkvæmdastjórnar ESB, kallaði eftir því, að stríðsglæpir Rússa yrðu rannsakaðir.  Síðast en ekki sízt hefur Karim A.A. Khan, saksóknari hjá Alþjóðlega sakamáladómstólnum, sagt ástæðu til að ætla, að stríðsglæpir hafi verið framdir af hálfu rússneska hersins í Úkraínu.  Hinn 28. febrúar [2022] lýsti saksóknarinn því svo yfir, að rannsókn vegna stöðunnar í Úkraínu væri hafin."

Þann 22. marz 2022 bárust svo fréttir af því, að Rússar væru farnir að beita fosfórsprengjum gegn borgum í Úkraínu. Slíkt er stríðsglæpur og glæpur gegn mannkyni samkvæmt Rómarsamkomulaginu (Rome Convention). 

Hegðun Rússa gagnvart almennum borgurum Úkraínu verður því níðingslegri þeim mun verr sem þeim gengur á vígvöllunum í átökunum við úkraínska herinn.  Rússlandi er augljóslega stjórnað af mafíósum, sem einskis svífast og eru viðbjóðslegar skepnur í mannsmynd.  Við slíka er hvorki hægt að semja við né eiga við þá viðskipti. Það ber að einangra þá með öllu.

Það er með öllu óviðunandi, að ríki Evrópu með Þýzkaland í broddi fylkingar fóðri þessa mafíósa með um 800 MUSD/dag fyrir eldsneytisgas. (40 %-50 % gasnotkunarinnar er jarðgas frá Rússlandi, 55 % í Þýzkalandi.) Nú hefur þýzka ríkisstjórnin gert samning við Qatar um afhendingu LNG (Liquid Natural Gas) í stað rússneska gassins og ætlar að minnka gaskaup 2022 um 2/3 m.v. árið áður. Bygging móttökustöðva fyrir LNG í þýzkum höfnum er í undirbúningi. Það verður að einangra Rússland á öllum sviðum, þar til þar verður gerð vorhreingerning.  Peningarnir fyrir gasið hindra, að rúblan hrynji til grunna, en hún mun hafa fallið um 30 %- 40 % frá upphafi stríðs. Svartamarkaðsbrask að hætti kommúnistatímans blasir nú við almenningi í Rússlandi.   

Þann 21. marz 2022 skrifaði pastor emeritus Geir Waage grein í Morgunblaðið, sem vekur fleiri spurningar en svör.  Hún hét:

"Sýn Kissingers á Úkraínu árið 2014".

 

 

"Hann [Kissinger] heldur því fram, að Úkraína eigi hvorki að halla sjer til austurs nje vesturs, heldur að brúa bil þar á milli.  Rússar verði að virða landamæri Úkraínu og Vesturveldin verði að gæta þess, að Úkraína geti í þeirra augum aldrei orðið útland."

Það er réttur fullvalda Úkraínu að ákveða það sjálf, hvort hún hallar sér til austurs eða vesturs. Rússneskumælandi Úkraínumenn berjast nú við hlið úkraínumælandi landa sinna gegn innrásarliði Rússlands, sem með fantabrögðum reynir að leggja landið undir Rússland.  Með hetjulegri vörn sinni hefur Úkraínuher og úkraínska fólkið úthellt blóði sínu, ungra og aldinna, fyrir sjálfstæða, fullvalda og lýðræðislega Úkraínu.  Þjóðin sjálf og ríkisstjórn hennar hafa sýnt, að þau vilja allt til vinna að mega halla sér til vesturs.  Vestrið á að taka þeim fagnandi inn í samtök sín, hverju nafni sem þau nefnast, og gera Úkraínumenn fullgilda aðila þar. 

Það er fullreynt frá 2014 og 2022, að Rússum er ekki treystandi til að virða landamæri Úkraínu. Árið 1994 var gert samkomulag, kennt við Búdapest, á milli Úkraínumanna, Rússa, Bandaríkjamanna og Breta, um, að Úkraínumenn létu af hendi við Rússa kjarnorkuvopn sín, sem voru arfur frá Ráðstjórnarríkjunum 1991, gegn því, að hin ríkin tryggðu öryggi Úkraínu og virtu landamæri hennar.  Úr því að þetta samkomulag var svívirt af Rússum, hvernig á þá að tryggja öryggi Úkraínu með öðru móti en t.d. öryggi Póllands og Eystrasaltsríkjanna, þ.e. með inngöngu Úkraínu í NATO ?  

"Evrópusambandið verði að skilja, að kröfur þess um samræmingu og aðild að reglum og stefnu Evrópusambandsins setji alla samninga í uppnám."

 

"Kissingar leggur [lagði] til [2014], að allir aðilar gæti eftirfarandi sjónarmiða:

1. Úkraínumenn velji sjálfir viðskipta- og stjórnmálatengsl sín, þ.m.t. gagnvart Evrópusambandinu.  [Þetta á við í enn ríkara mæli eftir hina örlagaþrungnu atburði 2022 - innsk. BJo.]
2. Úkraína gangi ekki í NATO.  [Þetta á alls ekki við 2022 - innsk. BJo.]
3. Úkraínumenn ráði sjálfir stjórnarfari sínu í samræmi við vilja þjóðarinnar.  Skynsamir leiðtogar muni leita samkomulags andstæðra fylkinga.  Á alþjóðasviði skyldu þeir fara að fordæmi Finna, sem sjeu eindregnir sjálfstæðissinnar, en starfi með vestrænum þjóðum og gæti þess að sýna Rússum enga óvild. [Kenningin um rétt Rússa til að eigna sér áhrifasvæði í kringum sig á ekki við lengur.  Hún er skálkaskjól til hernaðarlegrar atlögu, þegar Rússar telja sér henta.  Þess vegna vega og meta Finnar núna, hvort þeir eigi að ganga í NATO.  NATO er opið gagnvart þeim, sem þangað leita - innsk. BJo.]
4. Ekki verði á það fallizt, að Rússar hafi innlimað Krím.  Þeir verði að virða fullveldi Úkraínu yfir Krím, en Úkraína verði að styrkja sjálfstjórn Krímverja, sem borin verði undir atkvæði undir alþjóðlegu eftirliti.  Staða flotastöðvar Rússa í Sevastopol verði ekki vefengd. [Þetta getur staðið áfram - innsk. BJo.]

Sýn hins reynda stjórnmálamanns og margra annarra bandarískra diplómata og háskólamanna var síðan gjörsamlega fyrir borð borin.  Evrópusambandið og NATO reri þá og æ síðan að innlimun Úkraínu í Evrópusambandið og NATO.  Sú stefna hefur nú leitt til árangurs, sem seint verður bættur."

Með þessum lokaorðum höfundarins horfir hann algerlega framhjá glæpsamlegu eðli forseta Rússlands, sem gekk á lagið og nýtti sér það, að Úkraína var ekki gengin í NATO.  Eina raunhæfa vörn Úkraínu til lengdar er NATO-aðild.  ESB-aðild dugar landinu ekki til varnar, en mun hjálpa því mikið við uppbygginguna.  Réttast er, að Rússland verði auk þess látið greiða landinu stríðsskaðabætur. 

Þann 22. marz 2022 gerði Þorsteinn Sæmundsson, stjörnufræðingur, stutta athugasemd við ofannefnda grein Geirs Waage undir fyrirsögninni:

"Hverju var lofað ?".

Greininni lauk Þorsteinn þannig:

"Þótt Gorbatsjov segði í viðtalinu, að hann væri ósáttur við síðari þróun mála og fjölgun NATO-ríkja, væri ekki um samningsbrot eða svik að ræða.  Fullyrðingar Pútíns um hið gagnstæða fá því ekki staðizt.  Eins og Anthony Blinken, núverandi utanríkisráðherra Bandaríkjanna, sagði nýverið, var það höfuðatriði í stofnsáttmála NATO frá 1949, að bandalagið skyldi hafa opnar dyr.  NATO hefði aldrei gefið loforð um að neita nýjum aðilum um inngöngu.  Slíkt væri útilokað."

Málflutningur Kremlar er reistur á lygavef, og lygunum hefur bæði verið beint að íbúum Rússlands og Vesturlanda. Rússar sjálfir hafa verið heilaþvegnir, enda ríkir þar nú skoðanakúgun og einokun ríkisins á  fréttum og túlkun atburða.  Þolinmæði Rússa gagnvart einvöldum, sem tapa í vopnuðum átökum við önnur ríki, hefur aldrei verið mikil, og það mun vonandi fljótlega renna upp fyrir mörgum Rússum, að þeir hafa verið hafðir að fíflum af eigin stjórnvöldum og að mistökum þessara sömu stjórnvalda er um að kenna, að lífskjör fara nú hratt versnandi í Rússlandi, og ófarir rússneska hersins í Úkraínu verður ekki lengi hægt að dylja úr þessu.  Lygamerðir Rússlandsstjórnar á borð við Dimitry Peshkov, talsmann forsetans, sem viðtal birtist nýlega við á vestrænum fjölmiðli, er til vitnis um, að stjórn Rússlands er heillum horfin. 

 

 

Afleiðingar tengingar raforkukerfis Íslands við Bretland

Vegna hás raforkuverðs á Bretlandi og orkuskorts á Íslandi eru menn enn á þeim buxunum, að gullgraftrarhugmynd felist í að flytja út rafmagn frá Íslandi til Bretlands og möguleikanum á innflutningi rafmagns þaðan. Það er lærdómsríkt í því sambandi að líta til reynslu Norðmanna í þessum efnum.  Þeir eiga nú raforkuviðskipti við Englendinga, Þjóðverja, Hollendinga, Dani, Svía og Finna. Í Suður- og SV-Noregi, þ.e. sunnan Dofrafjalla, hefur heildsöluverð  raforku í vetur til heimila og fyrirtækja án langtímasamninga verið 8-13 sinnum hærra en í mið- og norðurhluta Noregs, þ.e. í Þrándheimi og þar fyrir norðan.  Þetta er svo mikil hækkun, að markaðsbrestur hefur orðið, þ.e. ríkisstjórnin hefur gripið inn í með niðurgreiðslum til almennings, því að sum heimili og fyrirtæki voru að kikna undan fjárhagsbyrðunum.

Ástandið hefur valdið mikilli reiði í Noregi, því að almenningur lítur svo á, að hann eigi að njóta hagkvæmni norskra vatnsorkulinda beint í eiginn vasa með lágu raforkuverði.  Hann sættir sig ekki við, að mismunur markaðsverðs og kostnaðar við vinnsluna m.v. venjulega arðsemi renni allur í vasa fyrirtækjanna, sem reka orkuverin, jafnvel þótt þau í mörgum tilvikum séu að megninu í eigu ríkissjóðs eða sveitarfélaga.  Þetta er eðlilegt sjónarmið, enda eru lífskjör almennings (ráðstöfunartekjur) og samkeppnishæfni fyrirtækjanna háð raforkuverði. Þess skal geta hér, að vegna almennrar rafhitunar húsnæðis í Noregi eru raforkukaup almennings um 5-falt meiri þar en hér í MWh/ár að orku til rafbíla slepptri. Þess ber þó að gæta í samanburðinum, að raforka er drjúgur kostnaðarþáttur í hitaveituverði hérlendis, líklega um 15 %. 

Ástæðan fyrir því, að raforkuverðið hefur ekki hækkað jafnt um allan Noreg er, að flutningsgeta raforkukerfisins norður-suður um Dofrafjöll er takmörkuð, og það er fjöldi virkjana og miðlunarlóna í mið- og norðurhlutanum, sem sjá þeim landshlutum fyrir raforku á verði, sem er ákvarðað á markaði út frá vatnsgildi (vatnshæð) miðlunarlónanna þar.  Millilandasæstrengirnir eru tengdir við Noreg sunnanverðan, og þess vegna er þessi mikli verðmunur suðurs og norðurs í landinu bein afleiðing raforkuviðskiptanna við útlönd.

Þann 15. marz 2022 var heildsöluverðið í Ósló 2,13 NOK/kWh=31,2 ISK/kWh, sem er rúmlega 5-falt heildsöluverð hérlendis, og 0,164 NOK/kWh=2,4 ISK/kWh í Þrándheimi, sem er rúmlega 40 % af heildsöluverðinu hérlendis um þessar mundir.  Verðhlutfallið á milli landshlutanna er 13.  

Hvaða raforkuverð má geta sér til, að Íslendingar þyrftu að greiða, ef landið væri nú tengt við raforkukerfi Englands með t.d. einum 1000 MW sæstreng ?  Raforkuverð á Englandi var 15. marz 2022 í heildsölu 260 GBP/MWh eða 45 ISK/kWh. M.v. núverandi stöðu á markaðnum má gera ráð fyrir, að heildsöluverð til almenningsveitna hérlendis væri um 40 ISK/kWh eða tæplega 7-földun núverandi heildsöluverðs raforku hérlendis.  Heildareiningarverðið með VSK mundi hækka úr 18,8 ISK/kWh í þéttbýli í 60,3 ISK/kWh eða 3,2 faldast að því gefnu, að dreifingar- og flutningskostnaður verði óbreyttur.  Þetta þýðir, að árlegur meðalrafmagnsreikningur einbýlishúss með rafmagnsbíl hækkar um 446 kISK/ár, sem er mikil kjaraskerðing. 

Dettur einhverjum í hug, að skattheimtan muni lækka á móti vegna aukinna arðgreiðslna orkufyrirtækjanna ?  Þau munu þurfa að fara í fjárfestingar upp á a.m.k. mrdISK 400 til að geta boðið sæstrengseigandanum upp á alvöru viðskipti.  Þetta mun minnka hagnað þeirra verulega, á meðan greiðslubyrði lánanna varir, og þar af leiðandi verður arðgreiðslugetan lítil fyrstu 15 árin.  Eftir það veit enginn, hvernig kaupin gerast á eirinni á Englandi.  Englendingar verða sennilega langt komnir með orkuskiptin með uppsetningu hagkvæmra kjarnorkuvera í einingum víðs vegar um landið (SRU-Small Reactor Units) og alls ekki víst, að þeir hafi hug á að kaupa rafmagn langa leið, sem er rándýrt að flytja (a.m.k. 65 USD/MWh = 50 GBP/MWh). Þannig er þetta ævintýri mjög áhættusamt fyrir bæði sæstrengsfjárfesta og virkjanafjárfesta. 

Í Morgunblaðinu 12. marz 2022 birtist grein um útflutning raforku eftir Egil Benedikt Hreinsson, prófessor emeritus, og Gunnar Tryggvason, verkfræðing. Margt orkar tvímælis í þeirri ritsmíð, og verður hér stiklað á stóru.  Yfirskriftin var:

"Er orkuútflutningur góður fyrir Ísland ?"

"Eingöngu um fimmtungur eða 20 % af raforkunni er hins vegar nýtt af hinum almenna markaði, en 80 % af stóriðjunni. Þetta tvennt gerir það að verkum, að almenn verðhækkun raforku er almenningi á Íslandi í hag !" 

Þessi framsetning er óraunhæf, vegna þess að verðbreytingar á íslenzka raforkumarkaðinum fara fram með tvennum hætti.  Þessi 80 %, sem höfundarnir nefna, eru afhent samkvæmt langtímasamningum, og gjaldskrárbreytingar orkuseljenda ráða verðinu á um 20 %.  Samkvæmt Orkupakka 3 á heildsöluverð þessa fimmtungs að ráðast af framboði og eftirspurn í orkukauphöll.  Ef orkuseljendur ætla að láta verðhækkanir á almenna markaðinum eftir tengingu landsins við enska raforkukerfið ráða för við endurnýjun samninga, er hægt að fullyrða, að ekkert verður úr orkusamningum á slíkum forsendum.  Af þessum sökum og þeim, sem raktar eru að framan um kostnað orkuiðnaðarins af fjárfestingum, er það rangt, að almenn verðhækkun raforku verði almenningi í hag.

"Á undanförnum árum hefur verið nokkur umræða um mögulegan orkuútflutning frá Íslandi.  Annars vegar hafa verið hugmyndir um beinan raforkuflutning um sæstreng til Bretlands og hins vegar um útflutning rafeldsneytis til Evrópu og e.t.v. Norður-Ameríku, tengt möguleikum á hraðari orkuskiptum.  

Það er að okkar mati skynsamlegt að huga að báðum þessum leiðum, bæði af efnahagsástæðum, eins og reifað var hér að framan, en ekki síður sökum umhverfismála og samfélagslegrar ábyrgðar."

Fyrsta spurningin, sem þarf að svara í sambandi við orkuútflutning, er, hvort endurnýjanlegar orkulindir Íslands duga landsmönnum bæði til innanlandsnotkunar og orkuútflutnings.  Af nýlegri grænbók umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að dæma, þar sem fram kemur, að allt að 25 TWh/ár þurfi í orkuskipti og vöxt atvinnustarfsemi fyrir vaxandi þjóð og hóflegan hagvöxt næstu 2-3 áratugi, verður harla lítið eða ekkert eftir til beins útflutnings. 

Ef við föllumst ekki á að gjörbreyta ásýnd Íslands með vindmyllum, sem er of hár fórnarkostnaður, þá verður áreiðanlega ekki orka fyrir hendi til að standa undir orkusölu um sæstreng, en í nafni hagkvæmni stærðarinnar kann að reynast grundvöllur fyrir takmörkuðum útflutningi rafeldsneytis.

"Með auknum tengingum og viðskiptum batnar nýting auðlinda og sóun minnkar."

Þetta er alls ekki víst. Sem dæmi má taka jarðhitaauðlindina.  Nýting virkjaðs jarðgufuforða fylgir ekki stærð virkjunar.  Þvert á móti getur of stór virkjun m.v. gufuforðann valdið tjóni á honum, svo að hann minnki.  Það hefur gerzt hérlendis, t.d. á Hellisheiði.  Það þarf að stækka jarðgufuvirkjun rólega til að komast að þolmörkum jarðgufuforðans. 

Mest hefur verið talað um orkusóun í sambandi við umframvatn á sumrin í góðum vatnsárum, þegar miðlunarlón yfirfyllist. Þetta er þó ekki sóun á fé, því að vélarafl skortir til að nýta vatnið, og markað kann að skorta líka.  Hér er þá frekar um tækifæri að ræða til aflaukningar í virkjun, en nýting hennar verður tilfallandi í góðum vatnsárum, sem er ekki góð nýting á fjármagni.   

Byggðalínan er búin að vera flöskuháls lengi og standa atvinnuuppbyggingu fyrir þrifum í aldarfjórðung vegna lítillar flutningsgetu.  Með spennuhækkun hennar úr 132 kV og upp í 220 kV munu töp hennar minnka um rúmlega 300 GWh/ár, og hægt verður að draga verulega úr yfirflæðisvatni framhjá virkjun með góðri skipulagningu og samhæfingu á milli virkjana.  

Sæstrengur væri glannalegt yfirskot í fjárfestingu til að bæta tiltölulega litlu við vatnsrennsli gegnum virkjanir með því að draga úr yfirflæði.

"Þannig hafa frændur okkar í Noregi og Danmörku lagt marga strengi, bæði sín á milli og til flestra nágrannaríkja og leggja á ráðin um fjölgun þeirra.  Með þessu auka þeir orkuöryggi sitt og í tilfelli Norðmanna auka þeir þjóðartekjur og hag almennings, en auðlindarentan af orkuauðlindinni rennur að langmestu leyti til hins opinbera í Noregi, eins og hér á landi, þegar um opinbert eignarhald er að ræða." 

Það eru tvær hliðar á þessum peningi og yfirborðslegt að fjalla ekki um báðar. Höfundarnir skrifa, að frændur vorir leggi á ráðin um fjölgun þeirra.  Í Noregi ríkja nú svo miklar efasemdir um þjóðhagslega hagkvæmni fleiri aflsæstrengja til útlanda, að nýjasta verkefnið á þessu sviði, Nord Link á milli SV-Noregs og Skotlands (Petershead) hefur legið í "salti" sem leyfisumsókn hjá Orkustofnun Noregs (NVE) í 4 ár.  Þessi strengur er á vegum einkafyrirtækis, en ekki Statnetts, eins og allir starfræktir aflsæstrengir Noregs eru.

  Norðmenn horfa upp á geigvænlegar orkuverðshækkanir af völdum utanlandstenginganna, sem allt að 13-falda heildsöluverð raforku í Noregi.  Þegar arðurinn af orkuflutningunum á milli landa rennur ekki til ríkisfyrirtækis, vega gallar verðhækkananna meir en kostirnir að mati Norðmanna.  Hvernig fá þeir það út ? Jú, samkeppnisgeta fyrirtækjanna rýrnar gríðarlega og getur hæglega riðið þeim að fullu.  Fyrirtækin hafa getað borgað há laun og verið kjölfesta í sínu byggðarlagi, en ef þau leggja upp laupana, verður skarð fyrir skildi og atvinnuleysi skellur á í byggðarlaginu.  Kostnaður af slíku lendir á ríkissjóði, og kostnaður af niðurgreiðslu raforku til heimilanna lendir líka á ríkissjóði. 

Þetta þykir almenningi í Noregi vera óheilbrigt ástand og vilja einfaldlega nýta sjálfbærar orkulindir sínar (vatnsföll) til að halda uppi góðum lífskjörum í eigin landi án gríðarlegra millifærslna úr ríkissjóði af völdum brests á raforkumarkaði.  Senterpartiet lofaði í kosningabaráttunni veturinn og sumarið 2021 að ráða bót á þessu, en hefur enn ekki orðið ágengt með það í ríkisstjórn með Verkamannaflokkinum.  Til þessa er að mestu rakið 2/3 fylgistap Sp í nýlegum skoðanakönnunum. 

Þannig er ekki hægt að fullyrða án rökstuðnings, að aflsæstrengir auki þjóðartekjur og hag almennings.  Hið síðar nefnda er kaldranalegur sleggjudómur í ljósi þess, sem hér var rakið.

"Árið 2016 gáfu ráðgjafar ríkisstjórnar Íslands út skýrslu um áhrif lagningar sæstrengs til Bretlandseyja á íslenzkan efnahag og samfélag.  Niðurstaðan var sú, að slík tenging gæti verið arðsöm, ef brezk stjórnvöld tryggðu íslenzkum orkufyrirtækjum hagstætt verð fyrir græna orku. 

Almennt var þá talið, að slík ábyrgð væri í boði, ef Ísland sæktist eftir því.  Þess má einnig geta, að raforkuverð á Bretlandseyjum er um þessar mundir mun hærra en það var, þegar þessi úttekt var gerð."

Skýrslurnar, sem gerðar hafa verið um tengingu raforkukerfis Íslands við raforkukerfi annarra landa, aðallega Bretlands, eru allar fremur einhæfar, af því að þær skortir allar faglega dýpt á tæknisviðinu.  Baunateljarar láta aftur á móti gamminn geisa um kostnað og hugsanlegt verð, en allt er það í lausu lofti, af því að verkfræðilega greiningu á viðfangsefninu skortir. 

Það þarf að finna út, hversu mikil flutningsgeta sæstrengs og jaðarbúnaðar má vera til að raforkukerfi Íslands fari ekki á annan endann við rof á flutningskerfi undir fullu álagi.  Sömuleiðis þarf að ákvarða nauðsynlegan síubúnað fyrir yfirsveiflur, því að hann hefur talsverð áhrif á kostnaðinn, og einnig þarf að ákvarða spennustigið, því að spennan hefur áhrif á orkutöpin og allan kostnað.

Ábyrgð brezkra stjórnvalda á lágmarksverði fyrir græna orku eftir sæstreng frá Íslandi eða öðrum ríkjum hefur aldrei staðið til boða. Brezk stjórnvöld tóku ekki slíka áhættu og munu enn síður taka hana, eftir að ákvörðun um að leysa jarðefnaeldsneyti af hólmi með kjarnorku hefur verið tekin.  Verðið, sem rafmagnsseljendur á Íslandi fá fyrir rafmagn sent til Englands, ákvarðast af markaðsverði í Englandi að frádregnum töpum í flutningskerfinu og flutningsgjaldinu. Um þessar mundir gætu orkuseljendur á Íslandi fengið um 200 GBP/MWh eða um 260 USD/MWh í sínar hirzlur, ef þeir væru í stakk búnir til að selja þangað raforku. Þetta líta út fyrir að vera mjög arðbær viðskipti, en sá er gallinn á gjöf Njarðar, að núverandi raforkuverð á Englandi er ósjálfbært; það stafar af jarðgasskorti af völdum stríðs á meginlandi Evrópu, sem hófst án stríðsyfirlýsingar 24. febrúar 2022.  Atvinnulífið getur ekki til lengdar staðið undir svona háu raforkuverði, enda er það hagvaxtarhamlandi, og heimili fá orkustyrki. Öryggisleysið í þessum viðskiptum er of mikið til að leggja í fjárfestingar í virkjunum, flutningslínum og sæstreng með endabúnaði.

"Í skýrslunni kom fram, að áætluð áhrif slíkrar tengingar á losun gróðurhúsalofttegunda næmi um 1,0-2,9 Mt/ár, eftir að tengingin væri komin í gagnið."

 Það er ekki hægt að réttlæta verkefni af þessu tagi með vísun til baráttunnar við hlýnun jarðar af 4 ástæðum. (1) kolefnisfótspor framkvæmda og framleiðslu  búnaðarins er talsvert; (2) orkutöpin við að breyta orkunni í jafnstraum og aftur yfir í riðstraum ásamt flutningi um 1000 km leið eru mun meiri en vegna nýtingar sömu orku innanlands; (3) kolaorkuver munu hafa verið aflögð á Englandi, þegar þetta verkefni kæmist í gagnið, svo að íslenzka rafmagnið mundi aðallega leysa jarðgas af hólmi.  Það er hægt að ná miklu meiri árangri við að draga úr losun CO2 með notkun þessarar raforku á Íslandi; (4) Englendingar munu draga hratt úr gasþörf sinni með litlum stöðluðum kjarnorkuverum (SRU), sem raforka frá Íslandi mun eiga fullt í fangi með að keppa við. 

"Fyrrum forseti Íslands, Ólafur Ragnar Grímsson, benti á það í viðtali fyrr í vetur, að Norðmenn hefðu sannað það, að þetta væri góð leið til að veita Evrópu græna orku, og taldi rétt, að við skoðuðum þennan möguleika frekar.  Undir þessi orð er vert að taka."

Dr Ólafur er gjarn á að slá um sig með ýmsum óraunhæfum hugmyndum.  Í fersku minni er, þegar hann hvatti til aflsæstrengslagnar frá Grænlandi um Ísland og áfram til annarra Evrópulanda, þótt ekki sé vitað um minnsta áhuga Grænlendinga fyrir slíkum orkuútflutningi.  Ef Norðmenn væru nú spurðir út í það, hversu góð viðskiptahugmynd slíkur orkuútflutningur er, mundu þeir vísast flestir vilja vera án hans, því að raforkumarkaðurinn þar innanlands er í uppnámi vegna hans og afkomu margra heimila og fyrirtækja er stefnt í hreinan voða fyrir vikið.

Annars er þessi sífelldi samanburður við Noreg illa grundaður, því að norska raforkukerfið er a.m.k. 7-falt stærra orkulega séð en hið íslenzka, Statnett á allar millilandatengingarnar og sæstrengirnir eru yfirleitt innan við helmingur að lengd á við hugsanlega aflsæstrengi til Íslands, og þeir liggja allir á grunnsævi.  Þar að auki er bæði miðlunargeta lóna og aflgeta virkjana mun meiri en 7-föld á við íslenzka kerfið, því að húsnæði er yfirleitt rafkynt og álagssveiflur þar af leiðandi meiri en hér.  Norðmenn eiga engin jarðgufuorkuver, sem óháð eru sveiflukenndum vatnsbúskapi frá einu ári til annars. 

"Um þessar mundir erum við Íslendingar að fást við  skerðingar á raforkuafhendingu vegna lágrar stöðu helztu uppistöðulóna vatnsaflsvirkjana.  Slíkar skerðingar eru mun sjaldgæfari í vel tengdum raforkukerfum með skilvirkum markaði og mundu líklega heyra sögunni til, ef Ísland tengdist slíkum markaði um sæstreng." 

Það er kolröng nálgun við að leysa þetta viðfangsefni að einblína á lausnir á meginlandi Evrópu. Hér erum við á orkuríkri eyju lengst norður í Atlantshafi, og það er nærtækast að sníða lausnir okkar að þeirri staðreynd.  Núverandi raforkuskortur á Íslandi er ekki náttúrulögmál, heldur sjálfskaparvíti, sem stafar af fullkomnu fyrirhyggjuleysi orkuyfirvalda landsins og Landsvirkjunar.  Þetta sést bezt af því, að hefði Hvammsvirkjun í Neðri-Þjórsá verið tekin í gagnið sumarið 2021, þá hefði ekki þurft að grípa til neinna langtíma orkuskerðinga, eins og hófust strax haustið 2021. 

Að lokum er rétt að taka undir lokaorð höfunda greinarinnar, sem hér hefur verið rýnd, en það er bezt að gera með virkjun að jafnaði 100 MW/ári næstu 2 áratugina til nýtingar alfarið innanlands:

"Um heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna:

"Aðalsmerki heimsmarkmiðanna er, að þau eru algild, og hafa aðildarríkin skuldbundið sig til þess að vinna skipulega að innleiðingu markmiðanna bæði á innlendum og erlendum vettvangi út gildistíma þeirra." 

Við skorum á íslenzka stjórnmálamenn að fylgja heimsmarkmiðunum í verki, eins og að ofan greinir, því að Heimsmarkmið nr 7 er "Sjálfbær orka" og nr 13 er "Aðgerðir í loftslagsmálum"."      

 

 

 

 

 

 

Stórhuga hugmyndir um vindorkuver

Markaðsdrifin fyrirtæki hafa fyrir löngu eygt mikil viðskiptatækifæri í ömurlegum vandræðagangi íslenzkra stjórnvalda við að gegna þeirri sjálfsögðu skyldu sinni með vísun til þjóðaröryggis að tryggja hér nægt framboð raforku, þ.m.t. til upphitunar húsnæðis, þar sem íbúarnir verða að reiða sig á rafmagn ellegar að brenna olíu. 

Vindorkufyrirtæki hafa látið í ljós áhuga sinn á því að stíga með skjótum hætti inn í skortstöðuna, sem stjórnvöld hafa með aðgerðarleysi leyft að myndast. Orku, sem kemur inn í skortstöðu, er hægt að selja á hærra verði en ella, og það getur skapað vindorkuverum á Íslandi rekstargrundvöll, sem þau annars hefðu ekki. Vindorkufyrirtækin hafa sennilega einnig gert sér grein fyrir, að til langs tíma er miðlunargeta íslenzkra miðlunarlóna of lítil til að anna álaginu og þannig eygt möguleika á að selja Landsvirkjun alla þá raforku, sem þeir geta látið af hendi, svo að Landsvirkjun geti sparað vatn. Sama árangri má ná með gufuvirkjunum.  Vindorkufyrirtækin hafa kynnt áhuga sinn fyrir vindorkugörðum m.a. á Hróðnýjarstöðum við Búðardal, í Gilsfirði, á Laxárdalsheiði, á Melrakkasléttu og á Mosfellsheiði. 

Nú er komin fram hugmynd frá bandarísku félagi um að reisa risavaxið vindorkuver úti fyrir strönd Íslands með uppsettu afli alls  10 GW. Þetta er um ferfalt allt uppsett afl á landi og gæti framleitt um 35 TWh/ár, sem er 75 % meira en framleiðslugeta virkjana á Íslandi um þessar mundir.  Viðskiptahugmyndin snýst um að selja orkuna til Bretlands. Aðalmálið í þessu sambandi hlýtur að verða, hvaða áhrif slíkir vindmyllugarðar, 20-40 km frá landi, hafa á öryggi sæfarenda.  Af kynningu að dæma gætu þessar vindmyllur orðið tæplega 1000 talsins, og líklega verða reistir dreifistöðvarpallar til að safna orkunni inn á safnskinnur, spenna hana upp og breyta í jafnspennu fyrir flutningsstrengi til Bretlands. Það hljómar sem undarleg viðskiptahugmynd að leita alla leið til Íslands til að setja upp orkuver á hafi úti til að framleiða raforku fyrir Bretland.  Eru ekki aðrir kostir nærtækari, t.d. skozku eyjarnar eða Færeyjar ?  Líklega kæra íbúarnir þar sig ekki um þessi ferlíki úti fyrir sínum ströndum, sem óhjákvæmilega hafa áhrif á aðra nýtingu hafsvæðanna, s.s. til siglinga og veiða.

Það er fagnaðarefni, hversu áhugasöm ritstjórn Morgunblaðsins er um orkumál, og 12. febrúar 2022 birtist þar frásögn Gunnlaugs Snæs Ólafssonar af þessum áformum og umfjöllun norsku Hafrannsóknarstofnunarinnar (Havforskningsinstituttet-HI) um umhverfisáhrif slíkra mannvirkja:

"Aukinn áhugi hefur verið á uppbyggingu vindmyllugarða í Noregi á undanförnum árum, ekki sízt vegna síhækkandi raforkuverðs, en miklum efasemdum hefur verið lýst um ágæti slíkra áforma.  

"Vindorkuver á hafi úti framleiða hljóð, sem flestir fiskar og sjávarspendýr heyra.  Hljóðunum má skipta í byggingarhljóð, þ.e. hljóð frá byggingu vindmyllanna og framleiðsluhávaða, hljóð frá vindmyllum, sem eru í gangi", segir í inngangi kafla skýrslunnar um áhrif vindmyllugarða."

Lágtíðnihljóðið smýgur inn um veggi bygginga og er ein af ástæðum þess, að ekki ætti að leyfa staðsetningu vindmylluvera á landi í grennd við íbúðarhúsnæði eða útihús, eins og t.d. á Hróðnýjarstöðum við Hvammsfjörð.  Ekki er ólíklegt, að sjávardýrin geti beðið tjón af þessu hljóði líka, en þau hafa tilhneigingu til að safnast að slíkum mannvirkjum.

Þarna er minnzt á Noreg.  Óhugnanlegt er að sjá viðurstyggileg vindorkuver upp um fjöll og firnindi Noregs, og hvernig stórum flæmum óspilltrar náttúru hefur verið rótað upp vegna slóðagerðar, skurðgraftar fyrir rafstrengi og graftar fyrir gríðarlegar steyptar undirstöður fyrir hverja burðarsúlu rafala og spaða. Þá er ekki gott til þess að vita, að plasttrefjaagnir slitna frá spöðunum og dreifast um óspillta náttúruna og menga fæðu fugla og spendýra og drykkjarvatn.

Frá HI kom þetta í téðri frásögn blaðamanns:

"Stöðugur lágtíðnihávaði frá túrbínunum [spöðunum-innsk. BJo], á meðan þær [þeir] eru í rekstri, mun fyrst og fremst hafa áhrif á dýrin í og nálægt vindmyllugörðunum.  Þar sem botndýr koma sér fyrir á svæðinu og fiskar laðast oft að svæðinu, verða þessir hópar fyrir framleiðsluhávaða í lengri tíma.  Stöðugur lágtíðnihávaði getur haft áhrif á hegðun eins og botnblöndun, beit, æxlun, hegðun gegn rándýrum og samskipti, en hversu mikil áhrifin eru m.v. jákvæð áhrif aukins fæðuframboðs og skjóls í vindorkuverum er óþekkt.  Einnig eru þekkingareyður um getu sjávardýra til að laga sig að hávaðaáhrifum með tímanum." 

 Rannsóknir á umhverfisáhrifum vindmylla á hafi úti virðast ekki hafa leitt til neinnar niðurstöðu, þótt um 20 ára reynsla sé af rekstri þeirra úti fyrir ströndum Evrópu og Bandaríkjanna.  Þegar við bætast öryggis- og mengunarsjónarmið virðist að svo stöddu gamla slagorðið, sem í öðru samhengi er ekkert annað en skálkaskjól, að náttúran skuli njóta vafans, eiga við. 

Norska hafrannsóknarstofnunin er raunverulega bara að velta upp þeim atriðum, sem þarf að rannsaka áður en heimild er veitt til að reisa vindorkuver á hafi úti:

 "Hávaði getur, ásamt öðrum áhrifum vindorkuvirkjana (t.d. breytingum á rafsegulsviðum og straummynztri), leitt til breytinga á búsvæðum, sem geta hugsanlega haft neikvæð áhrif, eins og minni æxlun og/eða aukna dánartíðni."  

Síðan kemur fram í þessari umfjöllun, að norska ríkisstjórnin er raunverulega að beina vindmyllufjárfestingum á haf út, líklega af því að vaxandi andstaða er á meðal norsks almennings við vindmylluver á landi, enda spara þau Norðmönnum enga jarðefnaeldsneytisbrennslu, eins og reyndin er á meginlandi Evrópu og á Bretlandi. Skilvirkni vindmylla til raforkuvinnslu er lítil m.v. fjármagnsþörf og landþörf.  Þess vegna er vindmyllurekstur til raforkuvinnslu hérlendis líklegur til að þrýsta verði raforku upp, sem leiða mun til veikingar á samkeppnishæfni Íslands.  Þannig virðist það vera meinloka spákaupmanna, að vindmyllur eigi heima í íslenzku raforkuumhverfi.  

"Ríkisstjórnin vill stórfellda fjárfestingu í vindorku á hafi úti, en sýnir engan vilja til að rannsaka afleiðingar þess fyrir nokkra af stærstu fiskistofnum heims.  Á Noregur að fjárfesta í blindni, eða ættum við í staðinn að afla vitneskju um afleiðingarnar og tryggja áframhaldandi sjálfbæra stjórnun fiskveiðiauðlinda okkar ?", spyrja talsmenn samtaka norskra útgerðarmanna, Fiskebåt, í grein á vef sínum."

Svipaðs andvaraleysis hefur gætt í Noregi varðandi leyfisveitingar fyrir vindmyllum úti í fallegri fjallanáttúru, þar til þjóðin vaknar nú upp við vondan draum.  Þrýstingur hefur verið mikill í Noregi frá vindmyllufyrirtækjunum, því að þau hafa getað flutt raforkuna utan við háu verði, og þá hefur verið hægt að halda því fram, að þessi endurnýjanlega orkuvinnsla dragi úr losun koltvíildis út í andrúmsloftið.  Það er næsta víst, að Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi munu að svo stöddu hafa uppi svipuð varnaðarorð gegn risavindmyllum úti fyrir Suð-Austurlandi og norskir útgerðarmenn hafa haft uppi gegn vindmyllum við strandlengju Noregs, enda á Noregur, eins og Ísland, enn talsvert eftir af óvirkjuðu vatnsafli og mun verða að bæta við virkjunum vegna orkuskipta og þjóðar í vexti.  Að treysta á innflutning raforku utan mesta álagstímans veitir ófullnægjandi afhendingaröryggi raforku fyrir Ísland.  Íslendingar eiga einfaldlega að beina fjárfestingargetu raforkuiðnaðar síns í virkjanir á jarðgufu og vatnsafli, þannig að á Íslandi verði alltaf borð fyrir báru á framboðshlið raforkunnar m.v. eftirspurn almenningsveitna og fyrirtækja, sem geta staðið undir arðbærum samningum fyrir íslenzk raforkufyrirtæki.  Með þessu móti verður bæði tryggð hámarkshagkvæmni við nýtingu orkulinda landsins og lágmarks unhverfisrask.  Er það ekki augljóst ? 

Herstjórn í handaskolum

Það er kolröng ályktun Viðreisnarforkólfa, sem Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, formaður flokksins, kynnir um þessar mundir af áfergju, t.d. í Silfri RÚV 13. marz 2022, og Logi Einarsson, formaður Samfylkingar, predikar líka, að nú hafi þeir atburðir orðið í Evrópu, sem geri einboðið fyrir Íslendinga að sækja um aðild að Evrópusambandinu (ESB), þ.e. að biðja viðkomandi "kommissar" í ESB um að dusta rykið af þeirri gömlu.  Halda þau virkilega, að ESB telji ekki mikilvægara að fást við brýnni mál en þetta núna ?  Engum alvöru norskum stjórnmálaleiðtoga dettur í hug að fara á flot með jafnfjarstæðukennda hugmynd og þessa þar í landi. Þannig hefur formaður Hægri, stærsta stjórnarandstöðuflokksins, og fylgjandi ESB-aðild, ekki fitjað upp á þessu, enda ekki vinsælt í Noregi, að norskir hermenn gangi í Evrópuherinn.  Norski herinn er NATO mikilvægur í vörnum Norður-Evrópu. Þessir íslenzku formenn tveir eru úti að aka.

Það er alveg rétt, að allt gjörbreyttist í Evrópu 24. febrúar 2022 með villimannlegri innrás Rússahers í Úkraínu, sem lygnu siðblindingjarnir í Kreml kalla ekki sínu rétta nafni og hafa bannað rússnesku þjóðinni að kalla sínu rétta nafni, heldur skuli viðhafa hugtakarugling að hætti Kremlar og kalla ófögnuðinn "sértæka hernaðaraðgerð".  Þá er skírskotað til þeirrar vitfirrtu átyllu, að nauðsynlegt hafi verið að hreinsa nazista út úr valdastöðum í nágrannaríkinu, af því að rússneskumælandi fólk ætti þar í vök að verjast.  Sjúklegri lygaþvættingur hefur sjaldan sézt eða heyrzt. Rússar eru nú flæktir í eigin lygaþvælu, þar sem yfirmenn hafa logið að undirmönnum um "strategíu" hernaðarins, og undirmenn hafa logið að yfirmönnum um getu hersins.  Leyniþjónustan, arftaki KGB, laug að Pútín um hug Úkraínumanna til innrásarhersins og sagði honum aðeins, það sem hann vildi heyra.  Þetta er dæmigerður veikleiki einræðisríkis.  

Viðbrögð ESB-ríkjanna urðu snögg og samstæð, mikil aukning hernaðarútgjalda, miklar hergagnasendingar til Úkraínu og viðamiklar fjármálalegar og viðskiptalegar refsiðgerðir gegn Rússum undir forystu Bandaríkjamanna. Við Rússlandi blasir gjaldþrot með ófyrirsjáanlegum afleiðingum.  

Mikil aukning fjárveitinga til hermála er ekki til að styrkja hernaðararm ESB, heldur til að gera Evrópuríkin í stakk búin til að uppfylla hernaðarlegar skuldbindingar sínar gagnvart NATO, enda gera þau sér mætavel grein fyrir, að þau geta ekki varið sig sjálf gegn Rússlandi, heldur verða að reiða sig á NATO.  Þetta varð enn ljósara við brotthvarf öflugasta herveldis Vestur-Evrópu úr ESB, og Bretar hömruðu jafnan á því, á meðan þeir voru innanborðs, að stofnun ESB-hers yrði NATO ekki til framdráttar, nema síður væri, því að sömu fjármunina er ekki hægt að nota tvisvar.  Þegar af þessari ástæðu er Úkraínustríðið engin hvatning fyrir Ísland til að ganga í ESB. Málflutningurinn sýnir fremur málefnalegt gjaldþrot ESB-sinna hérlendis, þar sem þeim hefur mistekizt að sýna fram á gagnsemi aðildar fyrir hinn almenna mann. Það er ekki hægt að sýna fram á neina gagnsemi af aðild fyrir land, sem er með þjóðartekjur á mann hátt yfir meðaltali ESB-ríkjanna.  

Staðan sýnir hins vegar öllu hugsandi fólki í sjónhendingu, hversu mikilvægt varnarbandalagið NATO er fyrir varnir lýðræðisríkja hins vestræna heims, enda mælist nú meira en helmingsfylgi almennra flokksmanna VG við NATO-aðild Íslands, þótt forstokkaðir flokksbroddarnir japli enn á andstöðu sinni við veru Íslands í hvers konar hernaðarbandalögum. Þau eru óskiljanleg og verulega vandræðaleg.  Þegar fólk hefur verið einu sinni slegið blindu, á það sér ekki viðreisnar von.  Á hinum Norðurlöndunum eru systurflokkar VG ekki svona forstokkaðir, heldur endurmeta nú stöðuna, t.d. SV í Noregi.

Spurt hefur verið, hvort Ísland eigi við núverandi aðstæður að fara fram á stöðuga viðveru herliðs á vegum NATO.  Varnarbandalagið hefur nú nóg á sinni könnu í austanverðri Evrópu, þar sem það gæti lent í beinum bardaga við rússneska herinn fyrirvaralaust.  Á meðan átökin hafa ekki færzt út á Atlantshafið, verður að líta svo á, að stöðug viðvera varnarliðs hér á vegum NATO hafi litla þýðingu. 

Það gæti þó breytzt, og fari NATO fram á slíkt, t.d. eftir að hafa komizt á snoðir um einhver áform óvinarins, þá er það helzta mótframlag, sem Íslendingar geta lagt að mörkum gegn hervernd NATO, að ljá land, aðstöðu og alla mögulega þjónustu við herlið, sem NATO telur æskilegt eða nauðsynlegt að staðsetja hér. 

Stríðið í Úkraínu hefur komið flatt upp á flesta.  Aðdáun hefur vakið frækileg vörn Úkraínumanna, sem láta ekki bilbug á sér finna þrátt fyrir hrottalega stríðsglæpi rússneska hersins gegn almennum borgurum, íbúðarhúsum, sjúkrahúsum, fæðingardeildum, elliheimilum o.s.frv. 

Rússneski herinn sýnir öll merki þess gerspillta ríkis, sem hann þjónar.  Búnaður stendur sig illa og er óáreiðanlegur, varahluti, eldsneyti og mat handa hermönnunum skortir, þ.e. aðföng hersins eru í lamasessi.  Þar sem spilling ríkir, þykir þetta dæmigert einkenni.  Af fjárveitingum til hermála er m.ö.o. ótæpilegu stolið á öllum stigum.  Ólígarkar fá  framleiðslusamninga á hertólum, en illa er gengið frá samningum, svo að ólígarkar sleppa með að afhenda gallaða vöru. 

Herstjórnarlist Rússa virðist ekki vera upp á marga fiska.  Hún virðist í sumum tilvikum miðast við að hrúga saman sem flestum skriðdrekum á lítil svæði í von um, að ógnin af þeim leiði til uppgjafar, en Úkraínuher virðist hafa átt ágæt svör við þessari ógn, sem leitt hefur á 2 vikum til þriðjungs af mannfalli Rússa í öllu Afghanistan-stríðinu og svo mikils taps stríðstóla, að rússneski herinn virðist ekki fá það bætt með varaliði.  Afleiðing af þessu öllu er slæmur andi og minni bardagageta rússneska hersins en búizt var við.  Orðstýr rússneska hersins er farinn norður og niður, hann virðist vera siðferðislegt flak.   

Þessi innrás Rússa í Úkraínu hefur valdið ólýsanlegum mannlegum harmleik þar í landi, en út úr viðbjóði óréttlætanlegrar innrásar með tugþúsundum látinna og hundraða þúsunda særðra auka efnalegs tjóns, sem hleypur á hudruðum milljarða evra, gæti komið samstæðari Úkraínuþjóð en nokkru sinni áður í sögunni, sem mun ákveðin kjósa sér vestræna lifnaðarhætti, eigi hún þess kost.  Vesturveldin fá vonandi tækifæri til að aðstoða við uppbyggingu vestræns þjóðfélags úr þeim rústum, sem Rússar hafa valdið.  

Rússa bíður ekkert annað en skömm og fyrirlitning heimsins í einangrun.  Stjórnarfarið þar er nú farið að minna mjög á Stálínstímann.  Hversu lengi heimurinn mun þurfa að lifa í nýju "Köldu stríði", verður undir Rússum komið. 

Kjarnorkuver eru forsenda orkuskipta víðast hvar í Evrópu

Frakkar hafa aldrei lagt kjarnorkuna á hilluna og Bretar ekki heldur.  Þjóðverjar veðjuðu á mikil og örugg jarðgaskaup frá Rússlandi til að fylla upp í eyður verðleika vindmyllna og sólarhlaða. Nú hafa þeir vaknað upp með andfælum og áttað sig á, að orkuna er ekki unnt að eiga undir Rússum, hverra valdamenn eru haldnir sjúklegum landvinningahugmyndum, eins og tröllriðið hafa rússneskum valdamönnum um aldaraðir, sem og landakortið ber vott um.  Hið eina, sem komið getur af fullum krafti í stað jarðefnaeldsneytis til raforkuvinnslu í flestum löndum Evrópu, er kjarnorkan. 

Íslendingar eru í sérstöðu, hvað þetta varðar, með orku fallvatna og jarðgufu auk jarðhita undir 100°C til húsahitunar.  Þá bregður hins vegar svo við, að einstrengingslegt úrtölufólk, eintrjáningar, sem er fyrirmunað að sjá heildarmyndina og varðar ekkert um þjóðarhag, leggjast af offorsi, af því að rök vantar, gegn frekari nýtingu þessara eftirsóknarverðu orkulinda og hafa fengið þá flugu í höfuðið, að búið sé að virkja nóg.  Þau eru í raun að berjast gegn orkuskiptum og aukinni hagsæld í landinu, enda fléttast inn gasprið hugmyndir um, að þjóðin verði að hætta að sækjast eftir hagvexti, en kappkosta í staðinn núllvöxt. Einkabíllinn er óvinur þessara voluðu sálna, líka sá rafvæddi.  Afleiðingarnar af  glapræði þessara afturhaldsviðhorfa eru sérkapítuli.

Í samningaviðræðunum, sem leiddu til Rio-umhverfisráðstefnunnar árið 1992, eyddi Saudi-Arabía miklum tíma í að fá sett inn orðin "umhverfislega örugg og traust" (environmentally safe and sound) framan við "orkulindir" (energy sources) og "orkuframboð" (energy supplies).  Þar sem olía Saudi-Arabíu, sem íbúarnir pumpa upp úr jörðunni í meira mæli en annars staðar þekkist,  er nú á dögum ekki talin vera umhverfislega örugg, virðist þetta keppikefli Saudanna þokukennt. Í þá daga var þó ætlun Saudanna öllum, sem létu sig málin varða, ljós: orðalaginu var ætlað að halda kjarnorkunni utan við dagskrá Rio.

Olíukreppur 8. áratugar 20. aldarinnar höfðu hleypt lífi í þróun, hönnun og uppsetningu kjarnorkuvera í mörgum löndum.  Á áratugnum fyrir 1992 hafði orðið aukning í notkun raforku frá kjarnorkuverum um 130 %. Það, sem meira var; það voru umræður um að nota raforkuna frá kjarnorkuverunum til að rafgreina vatn og fá þannig vetni í gervieldsneyti.  Hvort sem Saudarnir báru umhverfið fyrir brjósti eða ekki, þá gerðu þeir sér ljóst, hvaðan vænta mætti samkeppni.

Varnarviðbrögð þeirra reyndust óþörf.  Öfugt við olíukreppurnar hefur baráttan við hlýnun jarðar ekki framkallað hrifningu á kjarnorkunni. Notkun hennar náði hámarki 2006, en árið 2019 var hún aðeins 18 % meiri en en árið 1992.  Sem hlutfall af frumorkunotkun heimsins féll hún úr 6.1 % árið 2006 í 4,3 % árið 2019.  Skýringarinnar er að leita í því, að eftirlitsaðilar kjarnorkumála hafa stöðugt verið að hlaða utan á regluverkið um kjarnorkuverin nýjum kröfum, sem allar hafa bætt við kostnaði, sem dregið hefur úr fjárhagslegri arðsemi þeirra, en skaðleg áhrif jarðefnaeldsneytis hafa yfirleitt ekki verið látin endurspeglast í verði þess. Þar að auki hafa umhverfisverndarsinnar af tilfinningalegum ástæðum lagzt gegna kjarnorkuverum. 

Róttæk lækkun á vinnslukostnaði vindmyllna og sólarhlaðna síðasta áratuginn hefur varðað leið Vesturlanda til kolefnislausrar raforkuvinnslu, en hún leiðir ekki til ákvörðunarstaðarins, af því að raforkukerfin eru órekanleg með þeim án varaafls, og þá er gripið til jarðgasknúinna raforkuvera. Nú hefur orðið kúvending á viðhorfi margra þjóða, t.d. Þjóðverja, til jarðgasöflunar, því að ríkið, sem afhenti þeim áður gas, hefur reynzt vera glæpsamlegt  útþensluríki, sem einskis svífst í grimmdarlegri aðför, villimannslegu stríði, við nágrannaríki, sem alls ekki vill aftur lenda undir yfirráðum þessa frumstæða nágranna, sem lýtur forystu siðblindingja af verstu sort, höldnum lygaáráttu og allra handa ranghugmyndum í sínum bunker. 

Kjarnorkan hefur sína galla, eins og allar orkulindir.  Þegar hún er hins vegar undir eðlilegu faglegu eftirliti, þar sem hönnunin er reist á vönduðum áhættugreiningum, svo að þau eru í raun "fail safe", þ.e. örugg í bilunartilvikum, þá eru þau mjög örugg.  Þess vegna er við núverandi aðstæður heimskulegt að loka kjarnorkuverum þessarar gerðar, sem enn hafa ekki lokið öruggu rekstrarskeiði sínu, eins og t.d. Diablo Canyon í Kaliforníu vegna lítils annars en fordóma, eins og einnig átti við um Þýzkaland, sem nú hlýtur að söðla um í þessum efnum, þegar landið sér "skriftina á veggnum".  Þess vegna hafa nokkur lönd, í mestum mæli Kína, nú þegar hafið mikið uppbyggingarskeið kjarnorkuvera.  Ekki er víst, að þau fullnægi þó öll vestrænum öryggiskröfum, en orkuneyðin og mengunin knýr á um þessa stefnu í Kína.  Jafnvel Saudi-Arabarnir hafa nú hoppað á þetta hross. 

Þess vegna er nú aukinn þrýstingur á markaðinum, t.d. á Bretlandi og í Frakklandi, að lækka kostnaðinn við kjarnorkuverin.  Frakkar, sem nota kjarnorku í ríkum mæli (> 50 %), byggja stór kjarnorkuver, en þeim hefur á seinni árum ekki tekizt að halda sig innan kostnaðaráætlana og tímamarka með þau. Þeir eru nú með ný áform um lítil ver í einingum (SMR), sem eru miklu viðráðanlegri verkefni en hin stóru.  Þann 4. nóvember 2021 skrifaði bandarískt félag, NuScale, undir samning um afhendingu 6 slíkra kjarnakljúfa til Rúmeníu, svo að ýmsir sjá nú ljósið.

Að hanna kjarnorkuver í fremur litlum einingum er góð hugmynd, því að þannig má koma við stöðlun á öllum sviðum hönnunar, framleiðslu, flutninga og uppsetningar, sem veitir kost á hagræðingu, er hefur í för með sér sparnað.  Regluverkið þarf að vera sveigjanlegt og faglegt, svo að það veiti svigrúm til samkeppni ólíkra framleiðenda.  Þetta mun gera kjarnorkuiðnaðinn aftur að góðum jarðvegi fyrir líflega tækniþróun, eins og var raunin á árum áður en reglufarganið lamaði þróunina, svo að kjarnorkan gat ekki veitt jarðefnaeldsneytinu verðuga samkeppni.