Völd ACER á Íslandi - hækkun raforkuverðs

Það hafa ýmsir gert lítið úr þeim breytingum, sem samþykkt Þriðja orkumarkaðslagabálks ESB á Alþingi mun hafa í för með sér. Skáka hinir sömu þá í því skjólinu, að engin utanlandstenging sé við íslenzka raforkukerfið. Þetta er skammgóður vermir. Ekki er örgrannt um, að slíkar viðbárur hafi sézt frá íslenzkum embættismönnum.  Samt hefur að sjálfsögðu engin undanþága fengizt hjá ESB Íslandi til handa varðandi þá stefnumörkun ACER að tengja öll svæði og lönd svo tryggilega saman í eitt stofnkerfi, að verðmunur raforku jafnist út.  

Þeir hinir sömu ofurbjartsýnismenn virðast ekki hafa skilið inntak Orkusambands ESB.  Orkustofnun þess, ACER (Agency for the Cooperation of Energy Regulators), er ekki einvörðungu ráðgefandi um orkumál, heldur eru þar teknar ákvarðanir um framkvæmdir í krafti atkvæðagreiðslu, þar sem hreinn meirihluti atkvæða ræður. EFTA ríkin munu ekki öðlast þar atkvæðisrétt, þótt þau leiði ACER til valda í orkugeirum sínum. Ójafnræði EFTA og ESB í ACER verður algert. Slíkt stríðir algerlega gegn ákvæðum EES-samningsins um, að ESB og EFTA skuli leysa sameiginleg viðfangsefni á jafnréttisgrundvelli (s.k. tveggja stoða lausn).

Markmið ACER er, að raforkuflutningsgeta tenginga frá hverju aðildarlandi EES nemi a.m.k. 15 % af vinnslugetu landsins árið 2030 og hún aukist í 30 % á ótilgreindum tíma.  EES-ríki munu ekki komast upp með neitt múður, þar til þessu er náð. Það er lágmark, að menn átti sig á, hvað undirskrift þeirra merkir, þegar þeir skuldbinda heila þjóð, eins og gerzt hefur í hinni sameiginlegu EES-nefnd EFTA og ESB.      

Á forgangslista ACER um orkutengiverkefni á milli landa, sem eru yfir 170 talsins, er sæstrengurinn "Ice Link", sem ACER vill leggja á milli Íslands og Bretlands og taka í rekstur árið 2027.  Ef honum verður valin flutningsgetan 1200 MW, eins og nefnt hefur verið í öðrum skýrslum, mun raforkuflutningsgeta samtengingar Íslands við útlönd að líkindum einmitt nema rúmlega 30 % upp úr 2030, ef af þessum óheillagjörningi verður.

Á téðri verkefnaskrá ACER eru Landsvirkjun og Landsnet tilfærð sem aðstandendur verkefnisins ásamt því, sem gæti verið dótturfélag brezka Landsnets, National Grid.  Hver hefur heimilað þessum íslenzku fyrirtækjum, þar sem annað er að fullu í eigu ríkissjóðs (og á ekkert að skipta sér af orkuflutningsmálum) og hitt að mestu í eigu þess fyrrnefnda, að láta skrá þennan sæstreng á forgangslista ACER og sig sem aðstandendur ?  Þetta er ábyrgðarlaust pukur með óvinsælt mál á Íslandi og hátimbruð ósvífni í ljósi þess, að hér hefur engin umræða farið fram um, að hugsanlegan sæstreng ætti að nota til að tengja Ísland við markaðskerfi ESB fyrir raforku, þar sem hvaða orkukaupi sem er á EES-svæðinu getur boðið í alla tiltæka raforku hér á markaðinum. Allt annað hefur verið gefið í skyn, þ.e. langtímasamningur um tiltekna orku með fjárhagslegum stuðningi úr brezka ríkissjóðinum við kaup á sjálfbærri raforku inn á brezka stofnkerfið.  Hér er sviksamlegt atferli á ferðinni, því að glepjist Alþingi á að samþykkja Þriðja orkumarkaðslagabálkinn inn í EES-samninginn, geta íslenzk stjórnvöld ekki lengur átt síðasta orðið um lagningu aflsæstrengs á milli Íslands og útlanda.  Valdið verður alfarið í höndum ACER og útibús þess á Íslandi.    

Sérfræðingahópur ACER vinnur að því stefnumiði ACER að jafna raforkuverð í ESB/EES.  Hann hefur komizt að þeirri niðurstöðu, að ef meiri raforkuverðsmismunur en 2,0 EUR/MWh (=0,25 ISK/kWh) sé fyrir hendi á milli tveggja aðlægra svæða eða landa, þá sé klárlega þörf á að efla raforkuflutningsgetuna á milli þeirra til að njóta ávaxta sameiginlegs orkumarkaðar.  Á milli Íslands og Bretlands er um 16 faldur þessi munur um þessar mundur og m.v. meginlandið 10-30 faldur (það er mjög sveiflukennt verð á meginlandinu vegna mikilla óstöðugra endurnýjanlegra orkulinda á borð við sól og vind).  Tæknileg og markaðsleg skilyrði eru þess vegna fyrir hendi, til að ACER ákveði, að sæstrengur verði lagður til Íslands. Orkustofnun ESB vantar enn heimild til að ákveða þetta, en á meðan frumvarp um það er til í iðnaðarráðuneytinu og Alþingi hefur ekki hafnað því, vofir þessi hætta yfir. 

Stjórnvöld hér verða þá ekki spurð, því að það er hlutverk ACER að ryðja úr vegi öllum staðbundnum hindrunum gegn svo greiðum orkuflutningum, að mismunur orkuverðs (flutningskostnaður, dreifingarkostnaður og skattar ekki meðtaldir) verði að hámarki 2,0 EUR/MWh (=0,25 ISK/kWh).

Nú eru í undirbúningi 2 sæstrengir frá Noregi til viðbótar við eina 5 í rekstri; annar til Þýzkalands og hinn til Bretlands.  Flutningsgeta hvors um sig verður svipuð og Ice Link.  Í leyfisumsókn Statnetts til NVE (norku Orkustofnunarinnar) um sæstrengi til Bretlands og Þýzkalands er tekið fram, að kostnaður Statnetts við flutningsmannvirki á landi að landtökustöðum sæstrengjanna sé áætlaður miaNOK 4,0 eða miaISK 52.  Út frá þessu má ætla, að kostnaður Landsnets vegna eins svipaðs sæstrengs með landttöku einhvers staðar á Suður-eða Austurlandi næmi miaISK 26.  Samkvæmt reglum ACER leggst þessi kostnaður á Landsnet, og notendur innanlands verða að standa undir kostnaðinum.  Hvaða áhrif mundi þetta hafa á flutningsgjaldið, sem innheimt er af raforkunotendum á Íslandi ?

Flutningsgjaldið til almennings nemur um þessar mundir (án skatta) 1,84 ISK/kWh.  Ef kostnaður af kerfisstyrkingu vegna sæstrengs dreifist jafnt á allan núverandi flutning, mun hækkunin geta numið 0,11 ISK/kWh, sem er 6,0 % hækkun til almennings.  Ef styrkingin leggst einvörðungu á flutning til almennings, mun hækkunin nema 0,53 ISK/kWh eða 29 %.  Í ljósi þess, að almenningur á óbeint megnið af Landsneti, er ekki ólíklegt, að almenningur verði látinn bera megnið af þessum kostnaði, t.d. 60 %, sem þýðir 0,32 ISK/kWh eða 17 % hækkun flutningsgjalds til almennings.  

ACER fyrirskipar, að ágóða af orkuflutningum um sæstreng megi ekki nota til að lækka flutningsgjald til almennings, heldur skuli leggja hann í sjóð til að standa undir enn frekari fjárfestingum og viðhaldi, þar til orkuverðsmismunur á milli viðkomandi svæða er orðinn minni en jafngildi 0,25 ISK/kWh.  ACER verður einráð stofnun um þessi mál hérlendis, ef ríkisstjórnin leggur fram ACER-frumvarpið og Alþingi samþykkir það.

Með þessum hætti mundi Alþingi hafa falið yfirþjóðlegri stofnun ígildi skattheimtuvalds á Íslandi.  Slíkt stríðir gegn lýðræðislegum stjórnarháttum, gegn réttlætistilfinningu langflestra skattborgara landsins, og væntanlega fer það ekki framhjá meirihluta Alþingismanna, að slíkt er ótvírætt Stjórnarskrárbrot.  

Þetta er ótrúlegt, en satt.  

Varðandi ráðstöfun hagnaðar af sæstreng stendur í reglu ESB nr 714/2009 um raforkuflutninga yfir landamæri, grein 16.6:

"Tekjur af afmarkaðri flutningsgetu skal nota til:

a) að tryggja, að þessari afmörkuðu flutningsgetu sé við haldið, og/eða

b) að hindra rýrnun flutningsgetunnar og auka hana með fjárfestingum í stofnkerfinu og þá aðallega í nýjum flutningsmannvirkjum." 

Til viðbótar styrkingu stofnkerfis í landi vegna Ice Link kann Landsnet að verða þvingað til umtalsverðrar kostnaðarþátttöku í honum, e.t.v. sem nemur miaISK 150.  Það mundi jafngilda u.þ.b. þreföldun langtímaskulda Landsnets, og það er engum vafa undirorpið, að slík skuldabyrði mundi veikja getu fyrirtækisins til uppbyggingar innviða innanlands og jafnvel leiða til enn meiri hækkunar flutningsgjalds raforku innanlands.  Óvissa og ófriður út af starfsemi Landsnets mundi ekki dvína við að færa fyrirtækið undir stjórn ACER.    

 

 

 

 

Athugasemdir

[Erla Magna Alexandersdóttir, 25.2.2018 kl. 20:23]

Eru 'Islendingar sjálfstæð Þjoð ?

 Er okkar land háð því að einhver draugfullur þingmaður sendur á ráðstefnu skrifi uppá allt sem honum er rett- því hann fær gott hotel- á kostnað Rikisins/almennings- og nóg vin ! Guð hjálpi Islandi

[Bjarni Jónsson, 25.2.2018 kl. 21:44]

Sæl, Erla Magna;

Mig grunar, að í þessari sameiginlegu EES-nefnd, sem samþykkti að lokum ósköpin, sitji embættismenn utanríkisráðuneytisins, en ég hef reyndar ekki kynnt mér það, hvaða persónur eiga í hlut.  Dreg í efa, að þar eigi þingmenn í hlut, því að málið mun koma til kasta þingsins til staðfestingar.  Það eru öll 3 EFTA-löndin í EES, Ísland, Noregur og Liechtenstein, sem fulltrúa eiga í þessari EFTA-ESB nefnd, sem samþykkti, að Þriðja orkumarkaðstilskipunin skyldi verða EES-mál.  Það hefur reyndar komið opinberlega fram hjá fjármála- og efnahagsráðherra, að honum þyki alls ekki vera fullreynt að fá ESB til að fallast á sjónarmið EFTA-landanna, þegar fulltrúar hinna EFTA-landanna gefa eftir undan þrýstingi frá ESB.  Hann lendir þá allur á fulltrúa einnar ríkisstjórnar, sem stenzt ekki þrýstinginn.  Nú er að sjá, hvort ríkisstjórnin frestar/hættir við að leggja frumvarpið fram.  Leggi hún það fram, getur Alþingi hafnað því.  

[Gunnar Heiðarsson, 26.2.2018 kl. 20:14]

Sæll Bjarni

Því miður er sennilega rétt hjá þér að þeir fulltrúar lands okkar sem undirrituðu Orkusamband ESB, ACER, virðast ekki hafa skilið hvað þeir voru að samþykkja. Annað hvort það eða athugasemd Erlu hér fyrir ofan hafi eitthvað sannleiksgildi, að menn hafi verið ofurölvi. Hvort heldur er, er ljóst að í illt stefnir.

Pistlar þínir um ACER eru nú orðnir nokkrir, hér á þessari bloggsíðu þinni. Þeir hafa verið fræðandi og nokkuð skýrir. En ég hefði viljað sjá þessi skrif þín víðar, í dagblöðum, vikublöðum og héraðsfréttablöðum. Bændablaðið er t.d. næst víðlesnasta blað landsins, á eftir mogganum. Þar að auki munu sennilega fáir verða jafn illa fyrir barðinu á ACER, verði það að veruleika hér á landi, og fólkið sem á landsbyggðinni býr.

Staðreyndin er sú að utan þeirra sem heimsækja blogg moggans reglulega og lesa skrif þín þar, er þekking fólks á ACER næsta lítil. Hef nú um nokkuð skeið spurt þá sem ég hitti og tek tal við, hvort það þekki þetta fyrirbæri. Í flestum tilfellum veit fólk ekkert hvert ég er að fara!

Þekking er forsenda umræðna og meðan þekking fólks á ACER er ekki til staðar er útilokað að ræða það mál. Þannig geta stjórnmálamenn, vitandi eða óaðvitandi sett þjóðina slíka ógn að aftur verði ekki snúið og við sem þjóð kannski ekki lengur til, innan skamms tíma. Tekið gullepli okkar og kastað því á bál fáviskunnar, börnum okkar og barnabörnum til eilífra hörmunga!

Það er ljóst að fjölmiðlar eru uppteknir af málefnum sem skipta litlu sem engu máli. Eru flestir uppteknir af einskonar nornaveiðum á ákveðnum persónum, bæði innanlands sem ytra. Vanþekking þeirra á skelfingu ACER fyrir okkur sem þjóð, er alger. Sama má segja um stjórnmálaelítuna. Þar hefur ákveðnum hóp tekist að einangra umræðuna og setja hina í varnarstöðu, um smámál. Stórmálin eru ekki "inn" hjá stjórnmálafólki. Kannski vegna þess að sá hópur sem einangrar alla umræðu, hefur ekki nægt vit og sá hópur sem er í vörn hefur ekki kjark til að slíta sig frá þeirri varnarstöðu!

Ég hvet þig eindregið til að skrifa sem mest um þetta málefni, þekking þín á málefninu er slík að hún á erindi til landsmanna. Þá hvet ég þig til að koma skrifum þínum í sem flesta fjölmiðla og sem oftast. Það er lífsspursmál fyrir okkur sem þjóð að ógn ACER verði sem flestum kunn, að þekking fólks um málið ná einhverju lágmarki þannig að þjóðin geti myndað sér skoðun og tjáð sig. Þá er einnig nauðsynlegt að opna augu fjölmiðla, að reyna að slíta þá frá lágkúrunni og koma þeim yfir í alvöruna.

Verði ekkert að gert, er ljóst að stjórnmálastéttin mun steypa landinu í glötun, með samþykki þriðja orkumarkaðslagabálki ESB, ACER.

Kveðja

[Bjarni Jónsson, 26.2.2018 kl. 22:51]

Þakka þér kærlega fyrir athugasemd þína hér að ogan, Gunnar Heiðarsson.  

Ég er algerlega sammála þér um það, sem þar kemur fram.  Var einmitt að lesa Bændablaðið í dag, og datt þá í hug að bjóða þessu eðalblaði grein um orkusamband ESB.  Eftir mig birtist 3. febrúar 2018 grein um þann efnivið í Morgunblaðinu.  Í sama blaði mun nú í vikunni birtast viðtal við Kathrine Kleveland, formann norsku samtakanna "Nei til EU" í tengslum við heimsókn hennar til Íslands og fund hjá Heimssýn 1. marz 2018.  Þá má heyja sér nokkurn fróðleik á vefsetrinu www.frjalstland.is .  Ég hef einnig gaukað upplýsingum að nokkrum Alþingismönnum.  Mun ekki láta deigan síga.

Með góðri kveðju / 

[Elías B Elíasson, 27.2.2018 kl. 23:07]

Sammála þér Bjarni, að hleypa ACER hingað inn með ákvörðunarvald yfir íslenska raforkugeiranum yrði ekki farsæl ráðstöfun og hugsanlega stjórnarskrárbrot.

Einn 1200 MW strengur getur flutt út um 7 til 8 GW/ár, sem ef maður tekur tillit til sennilegrar friðunar og hugsanlegrar ofáætlunar jarðvarma (smbr. Hellisheiði) þá gæti þetta verið meira en samanlögð óvirkjuð orka á Íslandi, sem merkir bara eitt. Ti að fullnýta sæstrenginn mun mjög aukast þrýstingur á að virkja á svæðum sem menn vilja friða. Ég er því svolíið hissa hvað náttúruverndarsamtök eru róleg, þó Hjörleifur hafi skrifað eina grein í Moggann. 

[Bjarni Jónsson, 28.2.2018 kl. 10:16]

Ég hef bent á það í Þjóðmálagrein og í vefgreinum hér, að útflutningur rafmagns héðan og orkuskipti fara ekki saman, þ.e. hvort tveggja saman er óframkvæmanlegt miðað við horfur í nýtingar- og verndunarmálum virkjunarstaða samkvæmt Rammaáætlun.  Málið er svo stórt, að ég tel fulla ástæðu fyrir þingheim að toga í neyðarhemil EES-lestarinnar, sem nú fer á vaxandi hraða inn í "náðarfaðm" ESB, eftir að Bretar urðu þar áhrifalausir.  

Hjörleifur Guttormsson er vel upplýstur um þetta mál og hætturnar, sem af því stafa, því að hann mætti á fund í Norræna húsinu 18.01.2018, þar sem ég hélt fyrirlestur um ACER-málið á vegum samtakanna "Frjálst land", sjá www.frjalstland.is . 

Norsku náttúruverndarsamtökin beita sér gegn samþykkt Stórþingsins á frumvarpi ríkisstjórnarinnar um Þriðja orkumarkaðslagabálkinn.  Það er m.a., af því að þau óttast snöggar breytingar á rennsli virkjaðra vatnsfalla og á yfirborðshæð miðlunarlóna.  Norskir virkjunareigendur vilja vera á augnabliksmarkaði ESB, og það hefur í för með sér miklar aflsveiflur innan sólarhringsins.