Orkumálin reka á reiðanum

Iðnaðarráðherrann, Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir, fékk á sig réttmæta gagnrýni úr eigin kjördæmi, þ.e. frá bæjarstjórn Akraness og sveitarstjórn Hvalfjarðarsveitar, fyrir stefnuleysi í málefnum orkukræfs iðnaðar, í lok ágúst 2019, en þessi starfsemi á nú undir högg að sækja á Íslandi, m.a. út af háu raforkuverði. 

Sannleikurinn er sá, að flestar framleiðslugreinar og þjónustugreinar í landinu berjast í bökkum, á meðan raforkuvinnslufyrirtækin, jafnvel flutningsfyrirtækið, Landsnet, græða á tá og fingri.  Þetta er óeðlilegt, og sérstaklega er undarlegt, að verðlagsstefna Landsvirkjunar virtist breytast árið 2010, og síðan þá er hún ónæm gagnvart afkomu viðskiptavina sinna.  

Þetta hafa allir skynjað, sem nálægt Landsvirkjun hafa komið, og vissulega hafa óánægjuraddir heyrzt, en nú eru þær komnar á nýtt stig, svo að iðnaðarráðherra og fjármála- og efnahagsráðherra geta ekki lengur skotið sér á  bak við orkustefnunefnd og stjórn Landsvirkjunar, heldur verða að setja Landsvirkjun eigandastefnu hið fyrsta, þar sem upphafleg stefnumörkun um uppbyggingu og viðhald samkeppnishæfs atvinnulífs í landinu fær sess í þeim mæli, sem samrýmist OP#3. 

Því miður er hætt við, að Landsreglarinn fetti fingur út í slíka eigandastefnu á grundvelli banns við ríkisstuðningi til atvinnurekstrar.  Er þetta smjörþefurinn af erfiðleikunum, sem OP#3 á eftir að valda íslenzku atvinnulífi ?  

Þann 2. september 2019 birtist frétt Jóns Birgis Eiríkssonar í Morgunblaðinu um nýjar vendingar í þessu máli undir fyrirsögninni:

"Ríkisstjórnin endurskoði stefnu sína".

Hún hófst þannig:

"Bæjarstjórn Akraness og sveitarstjórn Hvalfjarðarsveitar skora á ríkisstjórnina að endurskoða stefnu sína í málefnum orkukræfs iðnaðar og setja Landsvirkjun eigendastefnu án tafar.

Áskorunin var samþykkt á sameiginlegum fundi sveitarstjórnanna í síðustu viku, en þar kemur fram, að fundurinn hafi verið haldinn vegna "þeirrar alvarlegu stöðu, sem upp er komin í atvinnumálum á Grundartanga og leitt getur til verulegs samdráttar í starfsemi orkukræfs iðnaðar og fækkunar starfa".

Fram kemur í áskoruninni, að rekstrarumhverfi þessa iðnaðar á Íslandi hafi versnað til muna, og það  samkeppnisforskot, sem hér hafi verið í orkuverði, sé nú algerlega horfið.  Kjörnir fulltrúar á svæðinu kalli eftir svörum um, hver hafi tekið ákvörðun um þessa stefnubreytingu og á hvaða vettvangi hún hafi verið tekin."

Hér fer ekkert á milli mála.  Landsvirkjun hefur gengið fram af offorsi, ekkert tillit tekið til þess, að umsamið raforkuverð skyldi styrkja samkeppnisstöðu fyrirtækjanna á alþjóðlegum markaði, eins og hún jafnan gerði fyrrum tíð.  Ráðherra iðnaðar hefur ekki farið ofan í saumana á nýjustu orkusamningunum með þetta í huga og á sennilega óhægt um vik vegna ESA-Eftirlitsstofnunar EFTA, sem hefur tekið sér það hlutverk frá 2003.  Eðlilega er samt spurt um eigandastefnu Landsvirkjunar, og hvernig stefnubreyting Landsvirkjunar sé komin undir.  Hver veit, nema hana megi rekja allt aftur til OP#1 (2003) ?

Hér sjáum við svart á hvítu, að Landsvirkjun er á rangri braut með verðlagsstefnu sína og er komin yfir þolmörk íslenzks atvinnulífs.  Rétt viðbrögð eru þá að taka skref til baka og endursemja til að tryggja framtíð fyrirtækjanna og afkomuöryggi þeirra, sem þar vinna, beint og óbeint.  Einnig ætti hún að eiga frumkvæði að lækkun heildsöluverðs á almennum markaði.  Sé einhver samkeppni virk, koma hin fyrirtækin á eftir.

Nú er hins vegar komið babb í bátinn.  Alþingi hefur innleitt OP#3, og eftir það er Landsreglarinn (undir ESA/ACER) innsti koppur í búri orkumálanna og ráðherrarnir í aukahlutverkum.  Það ber vissulega keim af fullveldisframsali, ef ráðherra getur ekki haft áhrif á verðlagsstefnu ríkisfyrirtækja með útgáfu eigandastefnu, sem ríkisstjórnin samþykkir.  

Þetta er smjörþefurinn af því, sem koma skal, þ.e. verðhækkanir á rafmagni, sem ógna tilveru fyrirtækja og afkomu heimila.  Stjórnvöld klumsa í eigin landi.  Innleiddu orkupakka með neytendavernd á vörunum.  Hvílíkir stjórnarhættir.  O, sancta simplicitas.  

 

Framsal fullveldis yfir auðlindum landsins

Stefna Evrópusambandsins í orkumálum er að búa til einn samhæfðan orkumarkað fyrir rafmagn, þar sem öll landssvæði og lönd EES eru rækilega samtengd. Meginorkuflutningarnir og dreifing til neytenda eru einokunarstarfsemi, en innan orkuvinnslunnar skal fjórfrelsið ríkja óheft og óbjagað af ríkisvaldinu.

Framkvæmdastjórnin vill einkavæða vatnsorkuver í ríkjum, þar sem þau eru í talsverðum eða miklum mæli í höndum ríkisfyrirtækja.  Ástæðan er sú, að hún vill fá aukna fjárfestingargetu og fjárfestingaráhuga inn í þennan geira til að búa í haginn fyrir mikla aukningu uppsetts vélaafls í vatnsorkuverum, jafnvel tvö- til þreföldun, til að bæta orkuframboðsmissi frá vindmyllunum upp, þegar lygnir á álagstíma.

Til þess að gera þetta þykir einfaldast að beita  Þjónustutilskipun #123/2019 á ríkisvaldið, og er það þá sakað um úthlutun takmarkaðra gæða á ógegnsæjan og ívilnandi hátt til ríkisfyrirtækja.  Þarna séu samkeppnisreglur brotnar, og þessum gæðum verði að ráðstafa til hæstbjóðanda í útboði á um 30 ára fresti.  Fyrirtæki, sem öðlast afnotarétt á orkulindinni, hér vatnsréttindunum, geta sett virkjunareigandanum stólinn fyrir dyrnar og samið um "sanngjarnt" verð á virkjun.  Það er jafnframt ljóst, að 0,36 M manns á Íslandi geta ekki staðið gegn 460 M manns (eftir BREXIT) á opnum markaði.  

Þetta mál, sem þegar hefur rekið á fjörur íslenzku ríkisstjórnarinnar, sem ólíkt norsku ríkisstjórninni hefur enn ekki svarað því, að því bezt er vitað, varðar fullveldisrétt þjóðarinnar, þótt lögfræðileg umræða hafi ekki verið áberandi um það. (Norska ríkisstjórnin var 5 vikur að semja svar til ESA við fyrirspurn um úthlutunarfyrirkomulagið norska.) Það er fullveldisréttur þjóðarinnar, og ríkisvaldið fer með það vald, að ráðstafa afnotarétti yfir auðlindum sínum án afskipta erlends valds, hvað þá yfirþjóðlegs valds.  Þessu þarf að gera ESA bréflega grein fyrir, en síðasta ríkisstjórn og sú núverandi hafa heykzt á því að halda fram fullveldisrétti þjóðarinnar í þessu máli.  Það lofar ekki góðu um framhald innleiðingar á Orkustefnu ESB hérlendis með orkupökkunum.

  Af þessum sökum stangast orkustefna ESB á við fullveldi landsins, og allir orkupakkarnir eru reistir á henni, og þess vegna er nauðsynlegt að synja OP#3 samþykkis.  Í raun þarf að fá undanþágu frá orkustefnu ESB og þar með öllum orkupökkunum.  

Í grein sinni í sumarhefti Þjóðmála 2019,

"Umrót vegna orkupakka",

hafði Björn Bjarnason, formaður nefndar um mat á reynslunni af EES, eftirfarandi eftir Bjarna Benediktssyni, formanni Sjálfstæðisflokksins, í umræðum á Alþingi 22. marz 2018 um OP#3:

"Hér er um að ræða í efnisatriðum mjög stórt mál, sem á yfirborðinu, hugsanlega, varðar ekki með beinum hætti raforkumarkaðinn vegna þess, að boðvald viðkomandi sameiginlegrar stofnunar [ACER] virkjast ekki fyrr en íslenzki markaðurinn tengist þeim evrópska."

 Þessi málflutningur stenzt ekki skoðun, eins og sýnt var fram á í pistlinum: 

 https://bjarnijonsson.blog.is/blog/bjarnijonsson/entry/2238491 

Þar kemur fram, að íslenzk yfirvöld munu þurfa að sæta því, að Landsreglarinn innleiði hérlendis markaðsstýringu raforkukerfisins að hætti ESB, þótt yfirvöld kynnu að kjósa fremur orkulindastýringu, sem stunduð hefur verið innan Landsvirkjunar um árabil, en þarf að verða opinber stefnumörkun í lögum og spanna allt landið, þ.e. öll virkjanafyrirtæki yfir tiltekinni stærð.  Þetta verður fyrsta aðalverkefni Landsreglarans, því að honum ber að aðlaga íslenzka raforkumarkaðinn að þeim evrópska áður en hingað verður lagður sæstrengur.  Að boðvald ACER "virkist" fyrst með sæstreng er rangt.  Það virkjast strax við innleiðingu OP#3.   

Björn Bjarnason bætir síðan við:

"Þarna sló Bjarni strax varnagla vegna sæstrengsins.  Athuganir lögfræðinga og álit hafa síðan áréttað þennan grundvallarþátt.  Það verði ekkert framsal án sæstrengs, og þrátt fyrir strenginn telja sumir ekki um neitt framsal að ræða."

Varðandi álit lögfræðinga er það eitt að segja, að á meðal þeirra eru deildar meiningar um OP#3. Verður að segja alveg eins og er, að ólíkt hafa nú komið traustari röksemdafærslur frá þeim, sem varað hafa við innleiðingu OP#3 en hinum.  Nægir að nefna þá hæpnu kenningu, sem ekki styðst við neitt dómafordæmi frá ESB-dómstólinum, að Evrópuréttur víki fyrir Hafréttarsáttmálanu. Það er þvert á móti. Hitt er undarlegra, að þeir skuli ekki hafa athugað þá afleiðingu innleiðingar Orkustefnu ESB hér, sem reist er á Lissabonsáttmálanum frá 2009, sem hefur ekkert gildi hér, að orkulindarnar munu margar hverjar lenda í höndum sterkra erlendra orkufyrirtækja, sem eru líkleg til að bjóða hæst í afnotaréttinn.  Það verður að spyrna við fótum og beita fullveldisréttinum yfir auðlindum landsins til að koma í veg fyrir þá einkavæðingu, sem ESA og Framkvæmdastjórnin stefna að.

Síðan kom tilvitnun í Bjarna Benediktsson úr sömu umræðu á Alþingi við Þorstein Víglundsson:

"Það, sem ég á svo erfitt með að skilja, er áhugi háttvirts þingmanns og sumra hér á þinginu á að komast undir boðvald samevrópskra stofnana.  Hvað í ósköpunum liggur mönnum á að komast undir sameiginlega raforkustofnun Evrópu á okkar einangraða landi með okkar eigið raforkukerfi ?  Hvers vegna í ósköpunum hafa menn áhuga á að komast undir boðvald þessara stofnana ?"

Því miður virðist hér um að ræða einskæra "retorikk", málskrúð, hjá formanninum, nokkuð sem nú tíðkast að kalla "poppúlisma", sem er auðvitað lýðskrum, þ.e. að slá um sig með einhverju, sem aldrei er ætlunin að standa við.  Það hefur nú komið á daginn hjá þessum formanni Sjálfstæðisflokksins, að honum liggur svo mikið á að koma þjóðinni undir boðvald ACER og inn í Orkusamband ESB, að hann ljær ekki máls á að neita að aflétta hinum stjórnskipulega fyrirvara til að skapa frekara svigrúm til samninga, þótt til þess hafi löggjafinn fulla heimild.   

Ekki tekur betra við, þegar íhuguð eru ummæli varaformanns Sjálfstæðisflokksins, Þórdísar Kolbrúnar Reykfjörð Gylfadóttur, um OP#3, í viðtali í Fréttablaðinu 13.07.2019:

"Málið snýst um réttindi neytenda og upplýsingaskyldu orkufyrirtækja, sem eru að mestu opinber. Umræðan hefur að miklu leyti snúizt um sæstreng.  Alveg óháð þriðja orkupakkanum væri hægt að leggja sæstreng.  Það er jafnerfitt að gera það núna og áður.  En vegna umræðunnar höfum við girt fyrir það, að hægt sé að leggja sæstreng með ákvörðun eins ráðherra einhvern tíma í framtíðinni.  Nú er það Alþingi, sem þarf að samþykkja slíka framkvæmd, og opnað hefur verið á þjóðaratkvæðagreiðslu um framkvæmdina, ef einhvern tímann kæmi til þess, að slík framkvæmd kæmist á dagskrá.  Því hún er ekki á dagskrá þessarar ríkisstjórnar."

Þessi lesning er algerlega með ólíkindum frá ráðherra og er, frómt frá sagt, alveg út úr kú:

1) Réttindi neytenda verða fyrir borð borin á altari markaðsstýringar raforkuvinnslunnar.  Í því kerfi er ein stefnumörkun öðrum framar: að hámarka tekjur orkubirgjanna.

2) Ef snuðri Landsreglarans verður ekki sinnt, getur hann lagt fésektir á viðkomandi fyrirtæki allt að 10 % af árlegri veltu.

3) Fyrir Íslendinga þýðir OP#3 sæstreng, svo að það er ekki undarlegt, að umræðan snúist um hann. Allur OP#3 snýst um millilandatengingar í Orkusambandi ESB.

4) Ef Alþingi samþykkir OP#3, tekst ríkisvaldið á hendur alvarlegar skyldur.  Þær eru að sjálfsögðu ekki fólgnar í að leggja sæstreng, heldur að byggja upp alla innviði í landinu, sem nauðsynlegir eru fyrir sæstreng samkvæmt "Union List of Projects of Common Interest".  Einnig verður um að ræða s.k. neikvæðar skyldur, sem verða fólgnar í að leggja engan stein í götu sæstrengslagnar.  Að áskilja samþykki Alþingis fyrir tengingu sæstrengs við kerfi Landsnets er klárt brot á þessari skyldu samkvæmt OP#3 og verður brotið á bak aftur með vísun ESA til dóms ESB-dómstólsins í máli Framkvæmdastjórnarinnar gegn Belgíu 2019 eða með skaðabótamáli frá sæstrengsfjárfesti.  

 

"Vér mótmælum allir"

Arnar Þór Jónsson,(AÞJ), héraðsdómari, greindi afleiðingar EES-samningsins með hliðsjón af Orkupakka #3 (OP#3) meistaralega í sögulegu, réttarfarslegu og lýðræðislegu ljósi í grein sinni,

"Fullveldið skiptir máli",

í Morgunblaðinu 27. júlí 2019.  Verður að mælast til þess, að allir þingmenn kynni sér grein þessa rækilega áður en þeir gera upp hug sinn til OP#3 og greiða um hann atkvæði á Alþingi.  Sú atkvæðagreiðsla mun fara á spjöld sögunnar og ráða miklu um hina pólitísku framvindu á landi hér næstu árin.  Verður nú vitnað ótæpilega í þessa lærdómsríku ritsmíð:

"Í ljósi frétta og vaxandi þunga í almennri umræðu um málið, tel ég ekki ofmælt, að ágreiningur um innleiðingu O3 sé að umbreytast í djúpstæða pólitíska krísu, sem skekur ekki aðeins ríkisstjórnarflokkana á grunninum, heldur einnig flokka í stjórnarandstöðu."

Sé þetta rétt athugað hjá AÞJ, sem djúpstæður ágreiningur í stjórnarflokkunum ber vott um, þá má vissulega vænta umbrota í þeim og jafnvel stefnubreytingar með tíð og tíma.  Þessi grein AÞJ er þungt lóð á þá vogarskál og mun e.t.v. marka þáttaskil.

"Ég tel m.ö.o., að rætur ágreiningsins um innleiðingu O3 liggi djúpt í réttarvitund almennings og stöðu Íslands gagnvart ESB á grunni EES-samstarfsins."

AÞJ telur m.ö.o., að EES-samstarfið samræmist ekki lengur réttarvitund almennings, hafi það nokkurn tíma gert það.  Við þær aðstæður er ljóst, að einhverjir stjórnmálaflokkanna munu fljótlega endurskoða afstöðu sína til EES-samstarfsins, og það er nákvæmlega það, sem búizt er við í Noregi líka.  Þar er reiknað með, að EES-samstarfið verði kosningamál í kosningabaráttunni 2021 fyrir Stórþingskosningarnar.  Sama ár verður Alþýðusambandsþing í Noregi, og þar er reiknað með, að meirihluti þingfulltrúa hafi fengið sig fullsadda af einkavæðingarfyrirskipunum ESA á raforkuvinnslu og járnbrautarekstri og réttindaskerðingum verkafólks.  Ályktun LO-þingsins gegn EES mun, ef að líkum lætur, hafa áhrif á afstöðu Verkamannaflokksins til EES og við ríkisstjórnarmyndun eftir þingkosningarnar haustið 2021. 

Þetta ólýðræðislega EES-fyrirkomulag, sem getur framkallað djúpstæðar samfélagsbreytingar, sem aldrei hafa þó verið ræddar í kosningabaráttu eða innan stjórnmálaflokkanna til neinnar hlítar, er að nálgast leiðarenda og hefur farið fé betra.  

"Það er ekkert feimnismál að segja eins og er, að í EES-samstarfinu hafa Íslendingar verið móttakendur reglna, en ekki tekið þátt í mótun þeirra.  Það er heldur ekkert ljótt að segja það hreint út, að slík staða er engu lýðræðisríki sæmandi til lengdar.  Slík staða er heldur ekki í neinu samræmi við þann lagalega grunn, sem lagður var að stofnun Alþingis árið 930 og mótað hefur lagahefð Íslendinga alla tíð, þrátt fyrir löng tímabil niðurlægingar, undirokunar og kúgunar."

Þegar dómari kemst að þeirri niðurstöðu, að EES-samningurinn samræmist ekki grundvellinum að stofnun Alþingis við Öxará 930, þá er ljóst, að EES-aðildin er að verða fleinn í holdi þjóðarinnar, sem verður að fjarlægja hið allra fyrsta, ef ekki á verra að hljótast af. 

Brezka þjóðin, eða öllu heldur Englendingar, þoldi ekki lengur við í ESB, og sat hún þó við borðið, þar sem reglur eru samdar og ákvarðanir teknar.  Hún gekk hins vegar sjaldnast í takti við öxulríkin Frakkland og Þýzkaland, sem dunda við stefnumótun tvær einar að hætti stórvelda.  Er nú ljóst með yfirburðasigri Borisar Johnson í formannskjöri brezka Íhaldsflokksins, að draga mun til tíðinda í útgöngumálum Breta í 31.10.2019.

Æskilegast er, að EFTA, með Svissland innanborðs, geri í kjölfarið víðtækan fríverzlunarsamning við Bretland, og Boris og Donald munu mynda einhvers konar öxul yfir Atlantshafið og fríverzlunarsamningur á milli landa þeirra mun fljótlega sjá dagsins ljós.  Mun þá styttast í fríverzlunarsamning Bretlands og ESB, og tiltölulega einfalt ætti síðan að verða að leysa EES-samninginn af hólmi með víðtækum fríverzlunarsamningi EFTA og ESB, er einnig spanni menningar- og vísindasamstarf.  

"Í þessu samhengi blasir líka við, að það er alger öfugsnúningur á hlutverki löggjafa og dómstóla, ef hinum síðar nefndu er ætlað að taka á sig nýtt hlutverk og fara að marka samfélagslega stefnu.  Dómurum er ætlað það stjórnskipulega hlutverk að finna og beita lögum þess samfélags, sem þeir þjóna til að verja rétt þeirra, sem brotið hefur verið gegn.  Þetta er mikilvægasta skylda dómara, en ekki að vera viljalaust handbendi ríkjandi valdhafa eða þeirra, sem telja sig vera fulltrúa siðferðilegs meirihluta á hverjum tíma."

Sumir dómar ESB-dómstólsins og EFTA-dómstólsins, sem notar dómafordæmi hins fyrr nefnda, en ekki öfugt, hafa komið verulega á óvart og þótt vera á skjön við Evrópuréttinn.  Eitt dæmi um slíkt er dómur EFTA-dómstólsins í máli ESA gegn norska ríkinu í s.k. "Hjemmfallssak", sem fjallaði um þjóðnýtingu vatnsorkuvirkjana í Noregi að ákveðnum tíma frá gangsetningu virkjunar liðnum (a.m.k. 70 ár).  Áður hafði verið talið, að EES-samningurinn spannaði ekki eignarréttinn né afnotarétt auðlindanna, en annað er nú komið á daginn. EFTA-dómstóllinn komst að þeirri niðurstöðu, að lögin mismunuðu eigendum, bæði eftir þjóðernum og eignarformi, þ.e. í sumum tilvikum erlend einkaeign viki í tilviki norsku laganna fyrir ríkiseign.  Hvort tveggja er óleyfilegt samkvæmt "fjórfrelsinu", og "fjórfrelsið" trompar allt innan EES.  Í kjölfarið á þessum dómi voru sett lög í Noregi, eftir stímabrak við ESA, um að öll vatnsorkuver í Noregi yfir 5,0 MW skyldu a.m.k. að 2/3 hlutum vera í opinberri eigu. Hið einkennilega er, að þetta þótti ESA á sínum tíma vera fullnægjandi fyrir lögmæti yfirfærslu einkaeignar á virkjunum til norska ríkisins að afskriftatímanum löngu liðnum, en annað er nú komið á daginn um vatnsréttindin eða virkjunarréttindin sjálf.  Ljóst er t.d., að ef Landsvirkjun missir vatnsréttindi sín í Þjórsá/Tungnaá í hendur E'ON, sem er þýzkur orkuvinnslurisi, þá mun Landsvirkjun neyðast til að selja E'ON virkjanirnar í Þjórsá/Tungnaá.  Þetta er í samræmi við orkustefnu ESB, þar sem "fjórfrelsið" á að ríkja á sviði raforkuvinnslu, og ríkisafskipti eiga þar engin að vera, því að þau geta skekkt samkeppni um "vöruna" rafmagn.  Fæstir Íslendingar vilja líta á rafmagn sem "vöru", eins og ESB gerir, enda geta þeir ekki skilað keyptri "vöru" þessarar gerðar.  Rafmagn á að vera samfélagsgæði, sem unnin eru úr náttúrunni hérlendis.  Sátt í anda hugmyndafræði þeirra, sem lögðu grunn að Alþingi 930, verður tæpast um annað. 

Nú hefur aftur brotizt út stríð á milli ESA og norska ríkisins út af eignarhaldi vatnsorkuvera, því að 30. apríl 2019 barst norsku ríkisstjórninni bréf frá ESA með spurningum og áréttingum varðandi úthlutun vatnsréttinda í Noregi til virkjunaraðila með vísun til Þjónustutilskipunar ESB #123/2013.  Hér er greinilega sams konar mál á ferðinni og rekið hefur verið gegn Frakklandi í 30 ár og gegn Íslandi síðan 2016, sem legið hefur í þagnargildi. 

Norðmenn hins vegar svöruðu kokhraustir, að þeir hefðu við innleiðingu þessarar tilskipunar lýst því yfir, að þeir teldu hana ekki eiga við raforkuvinnslu.  ESA/ESB hlustar ekkert á svoleiðis píp.  Undanþágur verður að geirnegla með skriflegum samningum, sem öðlast lagagildi við staðfestingu Framkvæmdastjórnar, Ráðherraráðs og ESB-þings.  

"Skilaboð alríkisins eru þau, að menn eigi fremur að hlýða en að andæfa, því að í alríkinu kemur valdið  ofan frá og niður, en ekki öfugt.  Þegar svo er komið, hefur gjörbylting átt sér stað, frá því sem áður var lýst.  Í stað þess að reglur séu settar af fjölskyldum, í nábýli manna og mótist innan eins og sama samfélagsins, koma lögin frá yfirvaldi, sem vill þröngva sér inn í hversdagslíf okkar, jafnvel hugsanir okkar.  Nútímatækni gefur slíku miðstýrðu valdi nánast takmarkalausa möguleika á slíkri áleitni.  Jafnvel einveldiskonungar fyrri alda blikna í samanburði.  Í stað umhyggju í nærsamfélagi býr alríkið til stofnanir, sem sýna okkur gerviumhyggju, en krefja okkur um algjöra hollustu."

Þarna leiðir AÞJ okkur fyrir sjónir, hvert yfirþjóplegt vald ESB/EES hefur leitt okkur.  Okkar gamli löggjafi, sem mismikil reisn hefur verið yfir frá 930 til þessa dags, er nú á niðurlægingarskeiði vegna hins yfirþyrmandi yfirþjóðlega valds, sem hér er orðið allt umlykjandi í krafti EES-samningsins.  Þar segir, að Evrópurétturinn sé ríkjandi gagnvart landsrétti, og þar með verður Stjórnarskráin að víkja líka.  Þegar nú á að nota þennan rétt til að hrifsa orkulindir landsins undir "alríkið", er flestum orðið ljóst, að við svo búið má ekki standa.  

"Þegar ríkisvald sýnir tilburði í þá átt að  umbreytast í alríki, eru margar ástæður fyrir því, að viðvörunarbjöllur hringi.  Yfirþjóðlegt lagasetningar-, framkvæmda- og dómsvald rýfur það samhengi, sem hér hefur verið lýst milli laga og samfélags, rýrir lagalega arfleifð, lítur framhjá hagsmunum þeirra, sem standa næst vettvangi, og vanvirðir í stuttu máli samhengi lýðræðishugsjónarinnar við réttarríkið.  Slíkt er augljóslega á skjön við stjórnskipun Íslands."

Við þetta er ekki öðru að bæta en því, að stjórnkerfi, sem vanvirðir samhengi lýðræðishugsjónarinnar við réttarríkið er forkastanlegt og ekkert annað að gera en að kasta því á glæ með vel undirbúinni uppsögn EES-samningsins, helzt í samráði við Norðmenn, sem senn kunna að komast á sömu skoðun, og EFTA geri síðan víðtækan fríverzlunarsamning við ESB. 

Hjáróma raddir (Viðreisnar o.fl.) hafa auðvitað heyrzt í kjölfar birtingar greinar AÞJ, að nú sé ekkert annað að gera en að dusta rykið af ESB-umsókn Íslands frá júlí 2009, sem enn hvílir í skúffu í Brüssel, en ekkert er fjær sanni eða væri heimskulegra í utanríkismálum nú á BREXIT-tíma.

"Afleiðingarnar blasa við í málum eins og O3.  Þingmenn hyggjast taka að sér að innleiða í íslenzkan rétt reglur, sem erlendir skriffinnar hafa samið út frá erlendum aðstæðum og erlendum hagsmunum; lögfræðingar taka að sér hlutverk einhvers konar spámanna og freista þess með kristalskúlum að segja fyrir um, hvernig íslenzkum hagsmunum muni reiða af við framkvæmd hinna erlendu reglna; löggjafarþing tekur hinar erlendu reglur ekki til efnislegrar umræðu og endurskoðunar, en lætur sér nægja að leika hlutverk löggjafans."

Hér er á ferðinni flengjandi gagnrýni þegns í þjóðfélaginu, sem séð hefur í gegnum blekkingarvefinn. Þingmenn eru bara leikendur á sviði í leikriti, sem samið er í Brüssel, og íslenzkir búrókratar hafa síðan tekið að sér uppfærslu og leikstjórn.  "Hvar er þín fornaldar frægð, frelsið og manndáðin bezt ?"  Þingmenn verða að hrista af  sér slenið (hlekkina) nú í þessu alræmda orkupakkamáli.

"Á móti spyr stór hluti íslenzkrar þjóðar, hvað sé lýðræðislegt við það ferli, sem hér um ræðir.  Fyrir mitt leyti sé ég ekkert lýðræðislegt við það, að maður í teinóttum jakkafötum rétti upp hönd til samþykktar á lokuðum fundi sameiginlegu EES-nefndarinnar og málið eigi þar með að heita "lýðræðislega útkljáð".  Þetta er í mínum huga afskræming á lýðræðislegum rétti fullvalda þjóðar, og mætti með réttu kallast lýðræðisblekking."

 Hérlendir búrókratar og handbendi þeirra hafa einmitt haldið þessu fram, að of seint sé í rassinn gripið fyrir Íslendinga að grípa í taumana, þegar OP#3 kemur til þingsins.  Það er "lýðræðisblekking", og með því eru hinir sömu að gefa lýðræðinu og okkar fornfræga Alþingi langt nef.  Það gengur ekki.

"Íslendingar eru ekki í neinu raforkusamfélagi með þjóðum, sem búa handan við hafið.  Við höfum því ekki haft nein áhrif á eða aðkomu að reglum, sem þar hafa verið samdar um raforku og flutninga raforku milli ríkja.  Í ljósi alls framanritaðs er vandséð, svo [að] ekki sé meira sagt, hvers vegna við eigum að innleiða þessar reglur í íslenzkan rétt og veikja auk þess um leið stöðu okkar í hugsanlegum samningsbrotamálum, sem höfðuð verða í kjölfarið."

Hér bendir AÞJ á tvö mikilsverð atriði.  Í fyrsta lagi er það órökrétt með öllu, að við innleiðum hér lög, sem eru sniðin við samtengdan raforkumarkað Evrópu, þrátt fyrir að yfirgnæfandi meirihluti landsmanna óttist versnandi landshagi, efnahagslega, umhverfislega og stjórnarfarslega, við slíka tengingu.

Í öðru lagi bendir hann á, og hefur gert í fleiri greinum, stórhættu á því, að t.d. umsækjendur um aflsæstreng, sem ekki fá að tengja hann við stofnrafkerfi Íslands, muni krefjast stórfelldra skaðabóta í málaferlum fyrir EFTA-dómstólinum.  Málatilbúnaður ríkisstjórnarinnar er afspyrnu veikur, ber vott um skammsýni og ótrúlegan heimóttarskap í utanríks- og iðnaðarráðuneytum.  Þar virðast ólæsir Bakkabræður ráða ríkjum: 

Að lokum ritaði AÞJ:

"Ég rita þessar línur til að andmæla því, að Íslandi sé bezt borgið sem einhvers konar léni ESB eða MDE, sem lénsherrar, ólýðræðislega valdir, siði til og skipi fyrir eftir hentugleikum, án þess að Íslendingar sjálfir fái þar rönd við reist.  Slíkt verður ekki réttlætt með vísun til þess, að Íslendingar hafi kosið að "deila fullveldi sínu" með öðrum þjóðum."

Hér er við hæfi að skrifa í nafni þjóðararfs og lýðræðis: 

VÉR MÓTMÆLUM ÖLL

 

 

Glittir í ljóta afleiðingu af OP#1 og OP#2

Það hefur verið margsýnt fram á, hversu illa orkubálkalöggjöf Evrópusambandsins á við íslenzkar aðstæður.  Sú stefnumörkun að taka upp löggjöf Evrópusambandsins (ESB) á sviði raforkumála um EES-samninginn fyrir Ísland var röng og hefur dregið langan dilk á eftir sér.  ESB stefnir á einkavæðingu raforkuvinnslunnar, og ríkisafskipti af þeirri starfsemi eru bönnuð.  Þar af leiðandi var sú kvöð tekin af Landsvirkjun með raforkulögum 2003, sem reist voru á OP#1, að sjá landsmönnum jafnan fyrir nægu framboði af forgangsorku, bæði heimilum og fyrirtækjum.  Markaðurinn átti að sjá um þetta, en markaðsaðstæður á Íslandi eru þannig, að markaðurinn bregzt þessu hlutverki. Að innleiða hér markaðsstýrt viðskiptakerfi raforku mun óhjákvæmilega framkalla hér viðvarandi seljendamarkað og þar með talsverða raforkuverðhækkun, þótt engin verði aflsæstrengur til útlanda.  

Nú er komið í ljós, að hætta er á aflskorti í landinu frá 2022 og þar til virkjun, sem verulega munar um, kemst í gagnið, en engin slík er á döfinni.  Hér getur þannig orðið stórfellt samfélagslegt tjón í boði Alþingis og innleiðingar þess á löggjöf ESB á orkusviði. Hætt er við, að enn meira tjón verði hér eftir innleiðingu OP#3 og markaðsstýringar á raforkukerfinu í kjölfarið. Þetta stafar af því, að markaðsstýringin er ekki þess umkomin að tryggja bæði nægt afl og orku, enda útvega eldsneytismarkaðirnir orkuna í ESB.  Það vantar hér fjárhagslega hvata til að bæta við nýjum orkuverum, og það vantar samræmda orkulindastýringu fyrir allt landið, sem tekur mið af að viðhalda afhendingaröryggi raforku til allra neytenda í stað þess að hámarka tekjur hvers orkuvinnslufyrirtækis, eins og markaðsstýringin er hönnuð fyrir. Á meginlandi Evrópu lækkar orkuvinnslukostnaður fyrirtækis, sem bætir við nýju orkuveri. Það er vegna bættrar nýtni og meiri sjálfvirkni í nýjum orkuverum en gömlum.  Á Íslandi hækkar hins vegar orkuvinnslukostnaðurinn með nýrri virkjun vegna þess, að hagkvæmustu kostirnir hafa þegar verið virkjaðir.  

Ef/þegar embætti Landsreglara kemst á koppinn, sem fylgir samþykkt OP#3, þá mun hann koma hér á laggirnar orkukauphöll. Orkuvinnslufyrirtækin munu verðleggja raforkuna m.v. að hámarka tekjur sínar, alveg óháð því, hvort of lítil orka verður tiltæk (úr miðlunarlónunum) næstu vikurnar. Á Íslandi veldur markaðsstýring orkuvinnslunnar viðvarandi seljendamarkaði, sem alls staðar jafngildir háu verði. Orkustefna ESB, en orkupakkar ESB eru aðferð ESB við að innleiða orkustefnu sína í aðildarlöndunum, felur þess vegna í sér lífskjararýrnun fyrir íslenzka neytendur og verulega lakari samkeppnishæfni fyrirtækjanna, sem mun koma niður á þjóðartekjum og atvinnustigi í landinu, sjá minnisblað um OP#3 í viðhengi með þessum pistli. 

Landsreglarinn, væntanlegur hæstráðandi á landinu í raforkugeiranum, mun ekki taka í mál að gera eitthvert eða einhver fyrirtæki ábyrg fyrir nægu raforkuframboði.  Slíkt yrði brot á ætlunarverki yfirboðara hans hjá ESB um  einkavæðingu og frjálsan samkeppnismarkað á raforkuvinnslusviði.  Reyni íslenzk yfirvöld slíkt, mun Landsreglarinn óðara setja reglugerð til ógildingar slíkrar tilraunar rétt kjörinna yfirvalda landsins.  Þetta er eitt dæmi af mörgum um yfirþjóðlegt vald, sem hér verður leitt til öndvegis, ef Alþingi afléttir hinum stjórnskipulega fyrirvara af OP#3.  

Frétt Ásgeirs Ingvarssonar í Morgunblaðinu 8. júlí 2019,

"Aukin hætta á aflskorti" , hófst þannig:

"Samkvæmt nýrri skýrslu Landsnets er hætta á því, að á einhverjum tímapunkti árið 2022 verði framboð á raforku á Íslandi ekki nægilegt til að svara eftirspurn. ... Núna sýnir spáin, að árið 2022 fara líkur á aflskorti yfir viðmiðunarmörk og gæti leitt til þess, að á álagstímum þurfi að draga úr framboði á raforku á vissum svæðum eða til tiltekinna kaupenda."

Þann 12. júlí 2019 lét forstjóri RARIK opinberlega í ljós áhyggjur sínar af því, að ástandið væri í raun mun alvarlegra en Sverrir Jan Norðfjörð lætur þarna í ljós.  Miðað við tíðarfarið undanfarið og drjúga aukningu orkunotkunar þarf ekki að koma á óvart, að um er að ræða yfirvofandi hættu á orkuskorti strax næsta vetur samkvæmt Tryggva Þór Haraldssyni.  Aflskorturinn verður algerlega af mannavöldum, og það er hægt að skrifa hann með húð og hári á kostnað gildandi orkulöggjafar frá Evrópusambandinu (ESB) í landinu, þ.e. OP#2. 

Í því lagaumhverfi, sem orkumarkaðinum er búið á Íslandi, ræður hann ekki við viðfangsefnið, sem þessi löggjöf ætlast til af honum. Hann ræður ekki einu sinni við að koma í veg fyrir aflskort, sem er þó hlutverk markaðsstýringar raforkukerfisins í EAB, en þar sjá hins vegar eldsneytismarkaðirnir um að sjá fyrir nægri orku.  Innleiðing OP#3 getur hæglega leitt til öngþveitis á íslenzka orkumarkaðinum.  Það verður farið úr öskunni í eldinn.  

Í stað þess að fela í sér neytendavernd, eins og stuðningsmenn þessarar Evrópulöggjafar hampa í tíma og ótíma án þess að vita, hvað þeir eru að tala um, þá verður þessi ESB-löggjöf að martröð íslenzka raforkunotandans, sem verður sviptur aðgengi að "vörunni", sem er afkomu hans lífsnauðsynleg, rafmagninu.  Þetta sýnir, að á eyju, eins og Íslandi, sem er rafmagnslega ótengd við umheiminn, gengur það ekki upp að skilgreina rafmagn sem vöru, enda er ekki hægt að skila keyptu rafmagni, eins og hægt er með vörur.  

Rafmagn á að vera þáttur í grunnþjónustu samfélagsins við íbúana og þar með fyrirtækin, sem þeir lifa á. Þar af leiðandi þarf að koma hér á samræmdri orkulindastýringu, sbr viðhengið.  Á Íslandi eru yfir 90 % innviðanna, sem þarf til að framleiða, flytja og dreifa þessari grunnþjónustu, í eigu hins opinbera.  Valið stendur nú um að einkavæða raforkuvinnsluna með því að samþykkja OP#3 og OP#4 og búa til seljendamarkað fyrir raforku eða að hafna OP#3 og leita samninga við ESB á vettvangi Sameiginlegu EES-nefndarinnar um nauðsynlegar undanþágur frá OP#3, sem m.a. feli í sér leyfi til samræmdrar orkulindastýringar og raunverulegt vald Orkustofnunar til að hafna umsókn um sæstreng og vald Alþingis til að banna undirbúning sæstrengs hérlendis (hjá Landsneti).  Þetta er val á milli missis forræðis orkulindanna með óheftri markaðshyggju innan EES og dálítillar forræðishyggju á þessu lífsnauðsynlega sviði landsmanna.  Það þýðir ekki lengur að berja hausnum við steininn.  Orkupakki#2 veldur stórtjóni á Íslandi, og OP#3 mun valda enn meira tjóni, sem við sjáum ekki fyrir endann á.  Iðnaðarráðherra verður að hætta stuðningi sínum við OP#3.  Að öðrum kosti axlar hún sem ráðherra orkumála fulla pólitíska ábyrgð af tugmilljarða ISK tjóni af völdum yfirvofandi afl- og orkuskorts.  

Það er ekki nóg með, að orkustefna stjórnvalda, sem er orkustefna ESB, hafi beðið skipbrot, heldur hefur "loftslagsstefnan" strandað líka og markmið um orkuskipti rokið út í veður og vind, því að þau voru alfarið reist á hugmyndinni um nægt afl og orku, þ.m.t. næga ótryggða orku í flestum árum.  Þetta kemur fram í tilvitnuðu viðtali við Sverri Jan Norðfjörð, framkvæmdastjóra þróunar- og tæknisviðs Landsnets:

"Skýrslan skoðar raforkujöfnuð landsins í heild sinni, og segir Sverrir erfitt að segja til um, hvar í dreifikerfinu séu mestar líkur á, að vandinn komi fram, en væntanlega yrði brugðizt við með því að draga úr framboði á rafmagni til notenda, sem þegar eru skilgreindir sem skerðanlegir.  Væru það t.d. fiskvinnslur, sem nota rafmagn til fiskbræðslu, og hitaveitur.  "Þessir kaupendur geta í sumum tilvikum brugðizt við með því t.d. að nota olíu á meðan vöntun er á raforku.""

  

 

 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• minnisbl_1_a_op3.docx

Aflskortur í vændum og raforkuverð hækkar

Á viðskiptasíðu Morgunblaðsins 8. júlí 2019 var vakin athygli á nýrri skýrslu Landsnets, þar sem boðaður er aflskortur f.o.m. 2022, ef svo heldur fram sem horfir.  Það þarf enginn að halda, að virkjanafyrirtækin hafi ekki vitað af þessu, enda kom fram hjá forstjóra RARIK skömmu síðar, að þar á bæ byggjust menn við orkuskorti þegar næsta vetur (2019/2020).

  Slíkar fréttir boða gósentíma fyrir raforkuvinnsluna. Stjórnendur fyrirtækjanna vita, að í markaðskerfi virkar frétt af þessu tagi til hækkunar raforkuverðs, þótt tilkostnaðurinn vaxi ekki neitt.  Í frjálsri samkeppni í orkukauphöll er þetta mjög áberandi, og eiga verðhækkanir þar einmitt að mynda hvata til að reisa nýjar aflstöðvar.  

Hér er hins vegar aðdragandinn að nýjum vatnsorku- eða jarðgufuvirkjunum, tilbúnum og tengdum inn á netið, miklu lengri en fyrir sólarhlöður, vindmyllur eða gasknúin og kolaknúin raforkuver Evrópu.  Þar af leiðandi virkar þetta óhefta markaðskerfi neytendum í óhag hérlendis, þ.e. raforkuverð mun stíga mikið og afl- og jafnvel orkuskortur síðustu veturna fyrir nýja virkjun getur orðið tilfinnanlegur.  Enginn þarf að segja blekbónda það, að Landsvirkjun og öðrum orkuvinnslufyrirtækjum hafi ekki þegar í fyrra verið kunnugt um í hvað stefnir með framboð og eftirspurn afls árið 2022 og á næstu árum á eftir.  Samt er engin virkjun, utan smávirkjana og Hvalárvirkjunar (55 MW), í deiglunni.  Þetta er tilræði við raforkukaupendur, sem verða algerlega varnarlausir gagnvart gríðarlegum raforkuverðhækkunum í orkukauphöll, sem verður fylgifiskur Orkupakka #3 (OP#3). 

Yfirvöldum landsins verða bönnuð öll inngrip í verðlagsþróunina eftir OP#3-4 og einnig bönnuð afskipti af orkufyrirtækjunum, t.d. til að hvetja þau til að virkja.  Í Orkusambandi ESB á raforkuvinnslan að vera leiksvið einkafyrirtækja í frjálsri samkeppni. Það mun ekki líða á löngu innan þessa orkusambands, þar til ríkisstjórnir verða dæmdar af ESB-dómstólnum til að selja vatnsréttindi (virkjanaréttindi) á opnum markaði, og þær munu þess vegna ekki lengi fara með eigendahlutverk yfir vatnsaflsvirkjunum.  Þar með verður ekki lengur hætta á, að ríkið skekki samkeppnisstöðuna á þessum markaði innan EES.

Samkvæmt orkustefnu ESB á raforkumarkaðurinn að sjá um nægt aflframboð, og eldsneytismarkaðurinn að sjá um nægt orkuframboð á hverjum tíma.  Íslenzkur orkumarkaður er allt annars eðlis og getur ekki séð um hvort tveggja.  Hér þarf annað fyrirkomulag, sem hentar orkulindum Íslands, en Landsreglarinn mun ekki leyfa án undanþágu frá ESB í Sameiginlegu EES-nefndinni.  

Hver sem örlög OP#3 verða á Alþingi, þarf ríkið í nafni fullveldisréttar síns að stofna til embættis orkulindastjóra, sem hafi með höndum samstýringu allra virkjana landsins, sem máli skipta fyrir orkubúskap landsins, með svipuðum hætti og Landsvirkjun stundar nú innan sinna vébanda.  Með lagasetningu um embætti orkulindastjóra fái hann í hendur tæki, sem tryggi, að virkjanafyrirtækin hefji virkjanarannsóknir og virkjanaundirbúning í tæka tíð, til að nægt framboð raforku verði jafnan mögulegt, vald til að takmarka stærð jarðvarmavirkjana á hverju svæði, svo að aflrýrnun svæðis verði innan viðmiðunarmarka og jafnframt vald til að stýra vatnshæð miðlunarlóna, svo að orkuöryggi sé tryggt.  Lagasetning um þetta nýja embætti þarf jafnframt að tryggja því aðgang að nægum upplýsingum um allar virkjanir, sem það telur máli skipta fyrir orkubúskap landsins, svo að það geti gegnt hlutverki sínu.  Orkulindastjórinn á að tryggja beztu sjálfbæru nýtingu allra þessara virkjana landsins með því að hámarka vinnslu hverrar virkjunar til langs tíma, og ákvarðanir hans skapi orkumarkaðinum ramma til að starfa innan.

 

Það voru mistök á sinni tíð að reyna ekki að fá  undanþágu frá orkubálkum Evrópusambandsins.  Það er ekki seinna vænna en að stöðva þessa vegferð nú með því að hafna OP#3, svo að færi gefist á að ræða sérstöðu Íslands á orkusviðinu innan vébanda EES í sáttatóni við ESB.

Þann 10. júlí 2019 birtist í Morgunblaðinu afrakstur samtals Höskuldar Daða Magnússonar, blaðamanns, og Harðar Arnarsonar, forstjóra Landsvirkjunar, í tilefni fréttar blaðsins daginn áður af skýrslu Landsnets um væntanlegan aflskort.

Það er skemmst frá að segja, að Höskuldur virðist hafa fengið samband við geimveru, sem kallar sig Hörð Arnarson.  Upphafið var þannig:

"Þetta snýst aðallega um að gera sér grein fyrir því, hvaða þarfir samfélagið hefur og að uppfylla þær þarfir."

 

Hvers vegna í ósköpunum hefur Landsvirkjun ekki þegar hafið framkvæmdir við næstu virkjun ?  Þar á bæ fara menn ekkert í grafgötur með þróun eftirspurnarinnar.  Það er algerlega óábyrg afstaða hjá ríkisfyrirtæki með rúmlega 70 % markaðshlutdeild að láta myndast hér aflskort og síðar orkuskort í ljósi þess gríðarlega samfélagslega kostnaðar, sem af slíku leiðir.  Nú er samdráttur hagkerfisins hafinn, þannig að framkvæmdatíminn núna og á næstu árum er hagstæður.  

"Aðspurður segir Hörður, að öryggi stórnotenda sé tryggt.  Í þann flokk falla flest gagnaver, sem sprottið hafa upp á liðnum árum eða eru í undirbúningi."

Þetta er undarlega að orði komizt, en sýnir, að forstjóri Landsvirkjunar telur fyrirtæki sitt einvörðungu vera skuldbundið með orkuafhendingu til "stórnotenda".  Þegar talað er um afhendingaröryggi raforku, er yfirleitt átt við forgangsorku, en ekki ótryggða orku.  Almennir notendur, heimilin og fyrirtæki á almennum töxtum, eru áskrifendur að forgangsorku.  Það má ekki skerða orkuafhendingu til almennings á undan forgangsorkuskerðingu fyrirtækja með samninga um forgangsorku og ótryggða orku. Að sjálfsögðu er ótryggt afl og orka skert fyrst. Hins vegar er í samningum ekki reiknað með þörf á afl- eða orkuskerðingu af mannavöldum, þ.e. tilbúnum skorti,  eins og nú blasir við, heldur af náttúrunnar völdum (force majeur), t.d. í vatnsleysisárum, eða vegna bilana.  Hér er annað uppi á teninginum nú, og ef þörf verður á skerðingu forgangsafls, þá verður skerðingin að vera hlutfallslega jöfn á alla viðskiptavini; "pro rata", eins og það heitir í samningum.  Það er ekki hægt að fullyrða, að "öryggi stórnotenda sé tryggt", ef aflskortur reynist meiri en nemur ótryggðu afli.  Hér kunna málshöfðanir að hefjast vegna markaðsmisnotkunar orkuvinnslufyrirtækjanna.  

""Það þarf hins vegar að huga sérstaklega að orkuöryggi fyrir heimilin og smærri fyrirtæki", segir Hörður."

Þessi framsetning undirstrikar fáránleika núverandi stöðu.  Enginn er ábyrgur fyrir afhendingu forgangsorku til almennra notenda, og forstjórinn virðist halda, að þeir verði skertir á undan fyrirtækjunum, sem Landsvirkjun hefur sérsamning við.  Þetta er algerlega fáránlegt.  

Síðan kemur rúsínan í pylsuendanum, sem sýnir í hvílíkt óefni búið er að stefna íslenzkum raforkumálum með OP#1 og OP#2.  Vandinn er sá, að OP#2 ætlar markaðinum að sjá um þessi mál.  Þegar Landsreglarinn kemur til skjalanna með OP#3, versnar staðan, því að eitt af hans hlutverkum er að hafa eftirlit með, að reglum Evrópusambandsins um frjálsan markað fyrir raforkuvinnslu og raforkusölu sé hlítt. Þá verður "engin miskunn hjá Magnúsi".  

"Hann [Hörður] segir jafnframt, að eins og staðan er í dag sé óljóst, hver beri ábyrgð, komi upp sú staða, sem teiknuð er í skýrslu Landsnets, og hvaða úrræði viðkomandi [?] hafi.  Stjórnvöld hafi með umræddri skýrslu Landsnets fengið hvatningu til úrbóta."

Samkvæmt núgildandi OP#2 og OP#3-4 ber markaðnum að sjá fyrir nægu afli og orku á hverjum tíma.  Ekkert fyrirtæki og engin ríkisstofnun eru ábyrg.  Ábyrgðin er löggjafans að hafa leitt lagabálka til öndvegis á Íslandi, sem þangað eiga ekkert erindi og geta ekki virkað, eins og þeim er ætlað, við íslenzkar aðstæður.  Eðlilegast væri að afnema þessa lagabálka, þegar í ljós kemur, að þeir eru ónothæfir, en það er ekki hlaupið að því, þótt 63 þingmenn yrðu um það sammála, sem aldrei verður, heldur væri fyrsta skrefið á þeirri vegferð að stöðva OP#3 í stað þess að magna vitleysuna þannig, að eina undankomuleiðin úr öngþveiti verði að segja upp EES-samninginum.   

 

 

Sjálfstæði landsins er fallvalt

Haraldur Benediktsson, 1. þingmaður NV-kjördæmis, ritar grein um sjálfstæðismál landsins í Morgunblaðið 8. júlí 2019. Grein þessa þingmanns sjálfstæðismanna nefnist:

"Það sem gerir okkur að þjóð".

Að rekja það allt saman, "sem gerir okkur að þjóð",  tæki nokkrar vefgreinar, en vegna þess, að í sömu grein er minnzt á bautasteina orkustefnu Evrópusambandsins, ESB, orkupakka 1,2,3, skal fullyrða, að innleiðing þeirra í íslenzka lögbók gerir okkur ekki að ríkari þjóð, en aftur á móti myndi höfnun OP#3 stuðla að því, að sjálfstæð þjóð með mikla hagvaxtarmöguleika verði í þessu landi áfram. 

Ástæðan fyrir þessu er sú, að með samþykkt OP#3 verður yfirþjóðlegt vald yfir orkugeiranum leitt hér til öndvegis, þar sem Orkustofnun ESB, ACER, sem var stofnuð samkvæmt OP#3 2011, hlýtur hér lögsögu og mun framkvæma vald sitt fyrir tilstyrk Landsreglarans og Evrópuréttarins eftir innleiðingu OP#3 hér.

Stefnu ESB í raforkumálum, sem orkupakkarnir eru samdir til að hægt sé að hrinda í framkvæmd, má í fáum dráttum lýsa þannig:

a) Markaðurinn á að stjórna raforkuvinnslunni.

      Af samkeppnisástæðum og til að koma í veg fyrir  hugsanlega ríkisstyrki þarf ríkið að draga sig (að mestu) út úr þessum geira.  Þetta mætir andstöðu almennings í löndum, þar sem ríkisrekstur á orkuvinnslusviði er umsvifamikill, t.d. í Frakklandi,  Portúgal, í Noregi og á Íslandi. Í Þýzkalandi hefur almenningur í sumum fylkjum landsins mótmælt harðlega einkavæðingu vatnsorkuvera. 

Til að ryðja þessari stefnu braut beita Framkvæmdastjórnin og ESA (Eftirlitsstofnun EFTA) fyrir sig löggjöf ESB, þ.e.a.s. þjónustutilskipun #2006/123/EB, tilskipun um opinber innkaup #2014/23/EB og athafnafrelsisákvæðum Lissabonsáttmálans, TFEU -  gr. 49 og 56.              

Það má telja líklegt, að dómafordæmi í þessari deilu muni koma frá ESB 2020 og að deilunni um vatnsréttindi í eigu norska ríkisins verði vísað til EFTA-dómstólsins sama ár. EFTA-dómstóllinn fer jafnan að fordæmi ESB-dómstólsins.  Málið er víða pólitískt viðkvæmt og hefur verið lengi í gerjun, sbr Frakkland, en Framkvæmdastjórn ESB virðist líta á það sem grundvallarmál fyrir orkustefnu sína, að virkjanir séu ekki í ríkiseigu.  Með úrskurði frá EFTA-dómstólnum mun líklega koma forskrift að einkavæðingu vatnsorkuvirkjana í eigu íslenzka ríkisins.  Þar er t.d. um að ræða allar virkjanirnar á Þjórsár-Tungnaársvæðinu og Kárahnjúkavirkjun.  Blekbónda er mjög til efs, að meirihluti geti orðið á Alþingi fyrir slíkri einkavæðingu raforkuvinnslunnar, en vegna EES-samningsins munu þingmenn ekki taka neina ákvörðun um þetta mál, sem máli skiptir.  Hlýtur nú flestum að blöskra ólýðræðislegt eðli þessa milliríkjasamnings, og Stjórnarskráin liggur óbætt hjá garði í öllum atganginum.  Hér mun eitthvað verða undan að láta, en Alþingismenn ætla þó flestir að kyssa á vöndinn og innleiða OP#3 og þar með Evrópurétt um utanlandsafltengingar við Ísland.  Þar með mun áhugi erlendra orkufyrirtækja á íslenzkum virkjunum aukast til muna.   

Norski olíu- og orkuráðherrann snerist snöfurmannlega til varna fyrir hagsmuni norska ríkisins með bréfi til ESA 5. júní 2019, sem var svar við opnunarbréfi málsins að hálfu ESA gagnvart Norðmönnum 30. apríl 2019.  Svo virðist sem íslenzki iðnaðarráðherrann ætli hins vegar að bíða átekta, því að viðbrögð iðnaðarráðuneytisins við svipuðu bréfi ESA 2016 til Íslands voru að skipa nefnd, sem enn er "að störfum".  Um þessa frammistöðu íslenzka iðnaðarráðherrans er líklega viðhöfð norska kaldhæðnin: "hun glimrer med sit fravær" (það ljómar af henni í fjarveru hennar).

Það stefnir víða í stórátök vegna kröfunnar um takmarkaðan gildistíma (hámark 30 ár) virkjanaleyfa og útboða á nýjum leyfum og gömlum starfsleyfum, sem reist eru á vatnsréttindum (eignarréttur).  Hvar stendur íslenzka ríkisstjórnin og þingheimur í þessu máli ?  Vonandi er meirihlutinn ekki úti að aka, því að þá glutrar hann niður erfðasilfri þjóðarinnar, um leið og sjálfstæði landsins rýrnar meira en landsmenn hafa efni á.  Það er engu minni ástæða til að halda umráðarétti yfir nýtingu vatnsréttinda á landinu í höndum landsmanna en nýtingu lögsögunnar í kringum landið.  Forysta ESB veit vel, að hún getur ekki stjórnað raforkumálum Evrópu, ef meðferð og nýting orkulinda af skornum skammti lýtur ekki löggjöf Sambandsins.  Því miður eru ýmsir hérlendis með glýju í augum yfir markaðsvæðingu Evrópusambandsins, en skilja ekki, að hún er aðeins verkfæri stjórnendanna í Brüssel til að tryggja "framleiðsluvél" Sambandsins næg aðföng með hagstæðasta hætti.   

b) Raforkuflutningar innanlands eru og verða einokunarstarfsemi Landsnets, en hún verður í gjörgæzlu Landsreglarans. 

Samræmingarstjóri ("compliance officer") verður ráðinn til Landsnets, og verður hann varðhundur ESB, sem fylgist með starfsemi og áformum Landsnets og gætir þess, að fylgt sé reglum og áætlunum ESB.  Hann gefur Landsreglaranum og ACER skýrslur.  Landsreglarinn mun skilgreina forsendur að gjaldskrám Landsnets, rýna þær og hafna/samþykkja. 

Niðurgreiðslur á flutningskostnaði verða óleyfileg ríkisafskipti.  Alls konar aukakostnaður mun hlaðast á Landsnet vegna Landsreglarans og fyrirhugaðrar þátttöku í RCC-Svæðisbundinni samræmingarmiðstöð kerfisstjóra í norðanverðri Evrópu.  Þar að auki verður Landsnet skyldugt að tengja allar umhverfisvænar virkjanir (án  verulegrar koltvíildislosunar) og verður sjálft að greiða viðbótar kostnað vegna fjarlægðar frá flutningskerfi Landsnets.  Fyrirfram ákveðnir tengistaðir Landsnets munu heyra sögunni til. Þetta er auðvitað gríðarlegur hvati til virkjana á endurnýjanlegum orkulindum.   

c) Dreifiveiturnar munu starfa undir sérleyfisákvæðum útgefnum af Landsreglaranum.    

Niðurgreiðslur á dreifingarkostnaði verða óleyfilegar, nema tímabundið, ef "almannahagur krefst", og "almannahagur" verður skilgreindur af ESB. Reynslan af Landsreglaranum, t.d. frá Svíþjóð, er, að hann hækkar gjaldskrár dreifiveitna langt umfram verðlagshækkanir.  Þegar sænski orkuráðherrann ætlaði að knýja fram lækkun á gjaldskrám, þá sló framkvæmdastjórn ESB á fingurna á honum og upplýsti hann um, að samkvæmt lagabálkum OP#3 ætti ráðherra alls enga aðkomu að stjórnun dreifiveitnanna eða gjaldskrám þeirra. Aukning á arðsemiskröfu dreifiveitnanna er ætluð til að örva fjárfestingar í dreifiveitunum og draga úr orkutöpum, en viðskiptavinirnir stynja undan.

d) Heildsalan fer fer fram í orkukauphöll. Viðskipti takast, þar sem verðhugmyndir kaupenda og seljenda mætast.  Enginn er ábyrgur fyrir því, fremur en nú, að heildarframboð afls og orku verði alltaf nægilegt.  Verðið hækkar, þegar skortur er í augsýn.  Í þessu kerfi er engan veginn víst, að nýjar virkjanir verði tilbúnar í tæka tíð frekar en í núverandi kerfi, þar sem stefnir í aflskort árið 2022 og jafnvel orkuskort veturinn 2019/2020 samkvæmt forstjóra RARIK. Þetta sýnir, að OP#2 hefur brugðizt landsmönnum. Hann getur ekki virkað í íslenzku umhverfi.  Það er ótækt, að enginn beri ábyrgð á þessu ástandi. 

Orkuráðherrann verður pólitískt ábyrgur fyrir stórtjóni, sem orðið getur af þessum völdum. Hún er með vinnuhóp að störfum í ráðuneytinu, sem á að skila af sér í haust.  Það er hlægileg stjórnsýsla.  Úrræði, ef einhver verða, koma alltof seint, og OP#2, og í enn meiri mæli OP#3, bindur algerlega hendur stjórnvalda.  Ráðherrann er í vonlausri stöðu.  Berst heitt og innilega fyrir innleiðingu löggjafar á orkusviði, sem gera iðnaðarráðuneytið valdalaust á þessu grundvallarsviði íslenzks þjóðarbúskapar.  Enginn stuðningsþingmaður þessa ráðslags getur sloppið frá því heilskinnaður, því að kjósendur vita vel, hvað til þeirra friðar heyrir.   

Auðlindastýring verður óleyfileg í markaðskerfi ESB, þ.e.a.s. miðlæg stjórnun nýtingar á miðlunarforða og jarðgufuforða verður bönnuð.  Sú staða dæmir markaðskerfi ESB ónothæft stjórnkerfi í orkugeiranum hérlendis.

e) Fyrir millilandatengingar hafa ríkisstjórnir og þjóðþing enga aðkomu innan Orkusambands ESB, sem ríkisstjórn Íslands stefnir að með innleiðingu OP#3, að Ísland eigi aðild að. 

Hin endurskoðaða ACER reglugerð #2019/942 eykur völd ACER varðandi nýlagnir á milli landa og rekstur millilandatenginga.  Í þessari reglugerð, gr. 11, er ACER falið miðlægt hlutverk fyrir þróun nýrra verkefna á sviði millilandatenginga fyrir rafmagn og gas. Orðhengilsmenn og sleipir lögfræðingar geta þá ekki borið lengur þann fáránleika á borð, að valdheimildir ACER eigi aðeins við virki í rekstri, en eigi ekki við verkefni millilandatenginga.

 

Í því orkustjórnkerfi Evrópusambandsins, sem hér hefur verið lýst, er alls ekki gert ráð fyrir aðkomu rétt kjörinna stjórnvalda við neina ákvarðanatöku.  Allir lagabálkar OP#3 snúst um að taka öll völd úr þeirra höndum og færa til embættismanna ESB.  Með OP#4 eru flestir lausir endar hnýttir, hvað þetta varðar.  Það er fullkominn misskilningur íslenzkra Alþingismanna, að þeir geti haldið áfram að setja lög um sæstrengi til útlanda eða gjaldskrár í blóra við Evrópuréttinn.  Sé þeim talin trú um þetta núna, er verið að blekkja þá með ósvífnum hætti til fylgilags við OP#3.  

Haraldur Benediktsson skrifar í umræddri grein:

"Yfirráð yfir orkunni eru okkur heilög.  Það er því alvörumál að vera ætlað að vilja framselja yfirráð og eignarhald á orkuauðlindum landsins.  Ekkert er fjær okkur."

Þessu trúir blekbóndi þessa vefseturs, en virðulegur Alþingismaður, Haraldur Benediktsson, og félagar hans í þingflokki sjálfstæðismanna verða (í Guðs bænum) að draga réttar ályktanir af þeirri yfirvofandi vá, sem landsmönnum stafar af því að innleiða stjórnkerfi Evrópusambandsins á orkumálasviði á Íslandi og lýst var hér að framan.

Nokkru síðar tekur Haraldur til við að rekja raunir dreifbýlisnotanda vegna "flutnings" á rafmagni.  Þar sem hann nefnir RARIK, á hann sennilega við dreifingu rafmagns og þó hugsanlega summuna af þessu tvennu.  Frá innleiðingu OP#1 (ný raforkulög 2003) hefur raunrafmagnsverð í landinu til almennra notenda hækkað um 7 %-8 % og enn meir til dreifbýlisnotendenda, sem mátt hafa sæta mikilli ósanngirni, sem orkuráðherra og þingmenn hafa því miður ekki leiðréttð með sameiginlegri gjaldskra þéttbýlis og dreifbýlis innan hverrar dreifiveitu. Téð hækkun er reist á gögnum Hagstofunnar og mun birtast í skýrslu, sem gefin verður út í næsta mánuði.  Þetta er alger áfellisdómur yfir orkulöggjöf ESB hérlendis og ætti að fá dreifbýlisfólk til að bíta í skjaldarrendur og tjá þingmönnum sínum með skýrum og ótvíræðum hætti, að stuðning þeirra við Orkupakka#3 muni þeir ekki líða þeim.

  Með OP#3 mun Landsreglarinn taka gjaldskrárkaleikinn af ráðherranum.  Er hún þess vegna svona áfjáð í að innleiða OP#3 ?  Hætt er þó við, að raforkunotendur fari úr öskunni í eldinn.  Ráðherra mun þvo hendur sínar af því, en munu kjósendur, sem allir eru raforkunotendur, endurkjósa þennan ráðherra ?  Það er ekkert vit í því.

"Veruleikinn er sagna beztur og reynslan.  Dreifbýlisnotandi rafmagns hjá RARIK hefur séð reikning vegna flutnings á rafmagni frá árinu 2005-2018 hækka um 108 %, á meðan almennt verðlag hækkaði um 45 %.  Þrátt fyrir að á sama tíma hafi niðurgreiðslur til jöfnunar á flutningskostnaði úr ríkissjóði hækkað um liðlega 30 %.  Er því ekki að undra að vantraust sé á enn einum orkupakkanum."

Orkuráðherrann hefur haldið því fram í pistilplássi, sem hún hefur í SunnudagsMogganum, að orkuverð til notenda hafi staðið í stað að raunvirði frá innleiðingu OP#1. Það er rangt ("disinformation"), eins og greint er frá að ofan.  Hún virðist þá alls ekki hafa verið að hugsa um dæmigerðan raforkunotanda þar í NV-kjördæminu.  Haraldur verður að taka það að sér að jarðtengja þennan Alþingismann í NV og orkuráðherra.

Haraldur nefnir niðurgreiðslur úr ríkissjóði.  Eins og komið hefur fram, verða þær í uppnámi eftir OP#3, enda hvorki í verkahring ráðherra né þingmanna að ákveða þær þá, og með OP#4 verður alls ekki séð, að þær verði leyfilegar.

"Það er því fagnaðarefni, að iðnaðarráðherra hefur þegar hafið vinnu til að vinda ofan af því misrétti á milli landsmanna, sem innleiðing á orkupakka 1 og 2 var.  Það er almennur stuðningur við, að allir landsmenn njóti þess að hafa sambærilegan aðgang að orkuframleiðslunni.  Að því verður að vinna og er kannski ein helzta niðurstaða umræðunnar undanfarna mánuði um orkumál."

 Hvernig í ósköpunum dettur þingmanninum í hug, að leiðin til að bæta böl dreifbýlisins, sem af innleiðingu OP#1 og OP#2 leiddi og þingmaðurinn lýsti í grein sinni, sé að bæta gráu ofan á svart og samþykkja innleiðingu á OP#3 ?  Leiðin til þess að bæta úr þessu böli er að hafna OP#3, stöðva þessa vegferð og reyna að fá völdin yfir orkumálunum aftur í hendur kjörnum fulltrúum fólksins. Það gerist ekki með þjóðaratkvæðagreiðslu um sæstreng eftir innleiðingu OP#3. Iðnaðarráðherra þarf að útskýra, hvers vegna hún hefur látið umrætt misrétti viðgangast þann tíma, sem hún hefur verið ráðherra orkumála.  Er það vegna þess, að hún rekst á lagalega veggi Evrópuréttarins, svo að jafnvel undir OP#2 hafi ráðherra ekkert svigrúm ?

Að lokum skal hér tilfæra þann þátt téðrar greinar, sem mesta umræðu hefur vakið:

"Sú hugmynd er hér sett fram að áskilja það í innleiðingu orkupakka 3 að setja lagaákvæði um, að slík [utanlands]tenging verði aðeins með samþykki þjóðarinnar í sérstakri atkvæðagreiðslu. Sæstrengur og bygging grunntengivirkja fyrir slíka tengingu verði því aðeins, að meirihluti landsmanna samþykki það í atkvæðagreiðslu."

 Það er eins og Haraldur Benediktsson, Alþingismaður, haldi, að hér verði allt við það sama, eftir að hann og félagar hans innleiða hér Evrópurétt á sviði millilandatenginga með því að innleiða OP#3.  Hann skilur ekki, að með þeim gjörningi setur hann Evrópuréttinn og þar með lagabálkana í OP#3 skör hærra en íslenzk lög.  Er hann virkilega svo barnalegur að ímynda sér, að þjóðaratkvæðagreiðsla á Íslandi um sæstrengslögn, sem Evrópusambandið er áfram um, að verði að veruleika, hafi meira vægi gagnvart Landsreglara, ACER og framkvæmdastjórn ESB en "fyrirvarinn", sem nú er ætlunin að binda í landslög, en víkur, undir eins og sæstrengsverkefninu verður ýtt af stokkunum ?

 

  

 

 

OP#3 skekur Sjálfstæðisflokkinn

Fyrrverandi formaður Sjálfstæðisflokksins og mesti hrellir andstæðinga flokksins í seinni tíð, Davíð Oddsson, er ómyrkur í máli um óhönduglega málafylgju forystu flokksins í orkupakkamálinu á Alþingi og utan þings m.v. leiðsögn Landsfundar í marz 2018 til forystunnar.

Reykjavíkurbréf Morgunblaðsins, 14.06.2019, heitir:

"Ættarvitar fara illa í sólgosum og í nálægð segulmagnaðra manna".

Í bréfinu kemur fram það mat höfundar, að velji ættmenni að sigla fremur eftir ættarvitum en áttavitum í pólitík, þá muni þeir óhjákvæmilega hafna sem strandaglópar uppi á skeri.  Ættmenni þau, sem hér um ræðir, sigla nú augljóslega úr alfaraleið sjálfstæðismanna og í harðastrand.  Það er óútskýrt, hvers vegna þessi ættmenni verja nú OP#3 og innleiðingu hans í landsrétt með kjafti og klóm, en án málefnalegs rökstuðnings.  Lægst allra leggst Björn Bjarnason, fyrrverandi borgarstjóraefni og fallisti Sjálfstæðisflokksins, sem ofan á ósvífnar getsakir um óviðeigandi afskipti norska Miðflokksins og félagasamtakanna "Nei til EU" í Noregi af baráttunni gegn OP#3 á Íslandi, er nú tekinn til við að gera því skóna, að Rússar standi á bak við baráttuna gegn OP#3 í Noregi og á Íslandi.  Slíkar samsæriskenningar geta aðeins orðið til í sjúklegu andrúmslofti sérhagsmunaklíku, sem hefur gert samsæri gegn hagsmunum almennings. Hið mótsagnakennda er, að nefnd utanríkisráðherra um mat á reynslunni af EES undir formennsku Björns leitaði í smiðju til "Nei til EU" í Ósló 19. júní 2019.  Þar var staðreyndum afneitað, eins og við höfum séð í umræðunni hér, svo að fóðra varð nefndina með upplýsingum af vefsetrum Evrópusambandsins.  Hugarheimur formannsins er myrkur og ekki gæfulegur til stefnumörkunar á viðskiptasviðinu við Evrópu.

Viðskiptatækifæri myndast óneitanlega við miklar raforkuverðhækkanir í landinu, en andstæðingar OP#3 vilja einmitt ekki sjá spákaupmennsku með rafmagn sem vöru að hætti ESB.  Rafmagn á að vera þáttur í innviðaþjónustu hins opinbera við fólk og fyrirtæki, en ekki bitbein í höndum spákaupmanna í orkukauphöll undir stjórn Landsreglara Evrópusambandsins á orkusviði.

Verður nú vitnað í téð Reykjavíkurbréf og síðar vonandi meir:

"Það var lengi óskráð meginregla í Sjálfstæðisflokknum, sem reyndist vel, að hversu öflugur sem formaður flokksins væri, sem þeir voru sannarlega langflestir, skyldi landsfundur eða flokksráðsfundur tryggja, að sá, sem næstur stæði formanninum, hefði ríkulega stjórnmálalega reynslu, ef örlög eða atvik höguðu því svo, að fylla þyrfti skarðið, yrðu góð tök á því."

Það væri ofsögum sagt, að núverandi varaformaður eða ritari flokksins væru hoknar af stjórnmálalegri reynslu.  Hin gamla og góða regla Sjálfstæðisflokksins um sjálfsagðan eftirmann formanns í æðstu stjórn flokksins hefur þess vegna verið brotin, og það hefur gefizt hreint afleitlega.  Ef formaður flokksins ákveður, einhverra hluta vegna, að stíga senn til hliðar, þá ætti hann að gera slíkt á Landsfundi, þannig að eðlilegt forystuval fyrir flokkinn geti átt sér stað.

Varaformaður flokksins og iðnaðarráðherra, Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir, birti pistil í sínu "reglulega plássi" Morgunblaðsins 16.06.2019 undir heitinu:

"Orkan okkar".

Höfundur þessa vefseturs hér er félagi í "Orkunni okkar" og getur ekki orða bundizt út af téðum pistli iðnaðarráðherra:

"Lesendur blaðsins kannast líklega við mína afstöðu, þegar kemur að innleiðingu þriðju raforkutilskipunarinnar [svo ?].  Það er hins vegar mál, sem hefur engin sérstök áhrif á íslenzkan orkumarkað og að mínu mati óþarft að eyða mörgum mánuðum í umræðu um það.  Ýmsir eru því augljóslega ósammála.  Á mínum tíma sem ráðherra orkumála hef ég hins vegar lagt áherzlu á önnur mikilvægari mál.  Ég nefni hér nokkur."

Hér undirstrikar varaformaður Sjálfstæðisflokksins og iðnaðarráðherra fullkomið skilningsleysi sitt á OP#3 og afleiðingum innleiðingar hans á Íslandi.  Þar af leiðandi hefur forgangsröðun verkefna í ráðuneyti hennar verið kolröng.  Hún hefði átt að nota tímann til að kynna sér þetta stórmál rækilega og á kerfisbundinn hátt með aðstoðarmönnum sínum.  Ef eithvað er spunnið í hana sem stjórnmálamann, hefði hún fundið rök og sannfært þingflokkinn um, að innleiðing OP#3 væri ekki fær leið fyrir Ísland.  Hvers vegna ?  Hér verður fátt eitt tínt til:

Með OP#3 verður stofnað embætti Landsreglara raforkumála á Íslandi.  Núverandi völd ráðherra og Orkumálastjóra yfir íslenzkum raforkumarkaði, yfir Landsneti og dreifiveitunum, færast til Landsreglara, sem verður stjórnað af ESA-Eftirlitsstofnun EFTA, í náinni samvinnu við ACER-Orkustofnun ESB, sem hefur húsbóndavaldið.  Skylda verður að markaðsvæða raforkugeirann, og verður sennilega farin sama leið og annars staðar í EES með því að stofna orkukauphöll.  Þar sem samræmd auðlindastýring er óleyfileg í þessu markaðskerfi ESB, er stórvarasamt fyrir Íslendinga að innleiða þetta kerfi, enda verður þar með vikið af leið sjálfbærrar þróunar á orkumálasviði á Íslandi.  

Með innleiðingu OP#3 verður Evrópuréttur lögleiddur á Íslandi á sviði milliríkjaviðskipta með rafmagn.  Það þýðir jafnframt, að reglur Evrópusambandsins um málsmeðferð umsókna um lagningu millilandasæstrengs verður að halda í heiðri.  Innlend löggjöf til að setja þessu skorður stenzt ekki, því að innlend löggjöf víkur fyrir Evrópulöggjöf samkvæmt EES-samninginum.  Þess vegna hefur nýlega einn dómari og fimm hæstaréttarlögmenn varað alvarlega við því, að áformuð innleiðing á OP#3 með fyrirvara kunni að skapa ríkissjóði stórfellda skaðabótaábyrgð, ef t.d. sæstrengsfjárfestir kærir höfnun umsóknar, sem annars fullnægir öllum skilyrðum reglugerðar #347/2013, sem vafalaust verður innleidd hér í kjölfar OP#3, því að hún er eðlilegur hluti hans.

Átta hæstaréttarlögmenn hafa andmælt fimmmenningunum opinberlega, og verða þeirri yfirlýsingu gerð verðug skil hér síðar.

Nokkru síðar í pistli iðnaðarráðherra gefur að líta ótrúlega barnalegan texta, sem sýnir, að hún er afar auðtrúa, þegar áróður ESB er annars vegar.  Ekki er það góðs viti fyrir sjálfstæðismenn, sem standa að veru hennar á Alþingi og í æðstu stjórn Sjálfstæðisflokksins:

"Með orkustefnu gefst okkur einnig færi á að varða veginn, þegar kemur að forræði Íslands yfir nýtingu og stjórnun orkuauðlinda landsins, sjálfsákvörðunarrétti varðandi mögulegar tengingar, virkri samkeppni í raforkusölu, eflingu neytendaverndar, auknu orkuöryggi, samspili orkumála og loftslagsmála, útflutningi á hugviti, orkurannsóknum og nýsköpun."

Þessi texti ráðherrans er eins og öfugmælavísa, órímuð og án stuðla og höfuðstafa:

  Með orkulöggjöf ESB hér í öndvegi, hefur ríkisstjórn og Alþingi afsalað sér stefnumótunarvaldinu í raforkumálum í hendur Evrópusambandsins, ESA/ACER og Landsreglara raforkumála á Íslandi.  Nýting orkulindanna verður í höndum markaðarins, innri raforkumarkaðar ESB eftir tengingu landsins við hann, og samfélagslegri stjórnun orkuauðlinda verður ekki við komið, því að miðlæg auðlindastjórnun er bönnuð í markaðskerfi Evrópusambandsins. 

Eignarhaldið verður einnig í uppnámi, eins og bréf ESA til norska olíu og orkuráðherrans og harðort svar hans gefa til kynna.  Þetta er sama þróun og í ESB, þar sem vatnsréttindi og rekstrarleyfi vatnsaflvirkjana á að bjóða út á EES-markaði í krafti þjónustutilskipunar ESB og samkeppnislöggjafar.  Íslenzka iðnaðarráðherranum væri nær að hrista nú af sér slenið, sýna norska starfsbróðurnum samstöðu og senda kjarnyrt svarbréf til ESA við bréfi þaðan til Íslands árið 2016.  Íslenzki iðnaðarráðherrann kýs  hins vegar fremur að stinga hausnum í sandinn.  Hvar eru leiðtogahæfileikarnir ?  

Sjálfsákvörðunarréttur varðandi mögulegar afltengingar við innri markað ESB verður alls ekki fyrir hendi eftir samþykkt OP#3.  Um það snýst hann.  Kerfisþróunaráætlun Evrópusambandsins og PCI-forgangsverkefnaskrá ESB verður leiðisnúran við ákvörðunartökuna.  Ósamkomulag verður útkljáð af ACER, ESA og EFTA-dómstólinum.  Brimbrjóturinn verður "fjórfrelsið" og vöruskilgreining rafmagns.  

Hvernig á "efling neytendaverndar" í íslenzkri orkustefnu að virka eftir innleiðingu OP#3 ?  Ofstækisfyllsti talsmaður OP#3, sem jafnframt veit minnst um hann og veitir EES-matsnefnd utanríkisráðherra formennsku, telur OP#3 snúast um aukið sjálfstæði Orkustofnunar til bættrar neytendaverndar.  Þetta er "bolaskítur" (kjaftæði).  Neytendur verða fórnarlömb fákeppni eigenda þriggja miðlunarlóna og 6 virkjaðra jarðgufuforðabúra og einnig fórnarlömb Landsreglarans, sem er líklegur til að auka arðsemikröfu raforkuflutnings- og dreififyrirtækjanna verulega, til að efla fjárfestingar í þessum kerfum, sem gera kleift að raungera áform ESB um stóraukna raforkuflutninga.

Nú er hafið stríð út af 50 % hækkun á 5 árum á gjaldskrám þessara flutnings- og dreififyrirtækja á milli Landsreglara Svíþjóðar og Miguel Arias Canete, orkukommissars ESB, annars vegar og sænsku ríkisstjórnarinnar með Anders Ygeman, orkuráðherra, í broddi fylkingar.  Ráðherrann beitir orkumarkaðseftirlitinu til að skikka fyrirtækin til lækkunar, en kommissarinn telur slíkt óleyfilegt.  Verður spennandi að sjá, hvernig þessu lyktar, en dæmið sýnir, hvers konar öfugmæli eru fólgin í að kenna raforkumarkaðskerfi ESB við neytendavernd.  

Markaðskerfi ESB færir Íslendingum ekki aukið afhendingaröryggi raforku, því að eftir sem áður er enginn raunverulegur ábyrgðaraðili fyrir því, að næg forgangsraforka verði ætíð tiltæk, og hættan á raforkuskorti eykst, ef Landsvirkjun verður af samkeppnisástæðum skipt upp, því að þá fellur niður virk auðlindastýring í landinu, sem á að tryggja kjörnýtingu og samkeyrslu ólíkra fyrirtækja til skilvirkrar nýtingar virkjaðra orkulinda.  Markaðskerfi ESB ræður ekki við það, enda ekki hannað til þess.

"Undanfarin misseri hefur mér orðið tíðrætt um dreifikostnað raforku.  Á síðasta Iðnþingi kom ég inn á það, að einn stærsti gallinn við raforkumarkað okkar í dag er hinn mikli og sívaxandi munur á dreifikostnaði raforku milli þéttbýlis og dreifbýlis. Þetta er þýðngarmikið, því að dreifikostnaðurinn er stærsti liðurinn á raforkureikningi hins almenna notanda.  Hinn mikli munur á milli dreifbýlis og þéttbýlis er ekki ásættanlegur og gengur gegn viðurkenndum meginreglum okkar um þokkalega jafnt aðgengi að innviðum á borð við samgöngur, fjarskipti og fleira."

Þetta ójafnræði á meðal landsmanna eftir búsetu magnaðist með raforkulögum 2003 á grundvelli OP#1.  Iðnaðarráðherra hefur hins vegar ekkert brugðizt við þessu vandamáli öðruvísi en í ræðu og riti og með nefndarskipun.  Væri hún snöfurmannlegur stjórnandi, væri hún búin að beita sér fyrir lagasetningu um jöfnun gjaldskráa þéttbýlis og dreifbýlis innan sömu dreifiveitu.  Getur verið, að hún óttist viðbrögð ESA ?  Ekki batnar það, þegar Landsreglarinn fer "að stýra og stella" með gjaldskrár einokunarfyrirtækjanna.  Eins og minnzt er á hér að ofan, stendur nú yfir stríð á milli Landsreglara Svíþjóðar, sem þiggur völd sín frá ACER/Framkvæmdastjórn ESB, og orkuráðherra Svíþjóðar, sem vill beita eftirlitsstofnun í Svíþjóð til að lækka gjaldskrár fyrir flutning og dreifingu raforku, en Landsreglarinn/ACER vill hækka þær.

Fylgist iðnaðarráðherra Íslands ekkert með framkvæmd orkustefnu Evrópusambandsins annars staðar, en vill samt innleiða hana blint á Íslandi ?  Þessir stjórnarhættir eru gjörsamlega óboðlegir.  Ráðherrarnir þekkja sáralítið til OP#3 og enn minna til OP#4.  Samt neita þeir að bæta þekkingu sína á þessu sviði með greiningu fjölþættra sérfræðinga á sviðum, sem OP#3 snertir.  Í fílabeinsturni sínum hafa þau talið sér trú um, að lögfræðilegar ritgerðir dugi í þessu sambandi.  Slík afstaða ber vott um þröngsýni og dómgreindarleysi, sem fyrr en seinna mun dæma þau úr leik.

 

 

 

Hagsmunagæzlu gagnvart útlöndum er ábótavant

Umræðan um Þriðja orkupakkann (OP#3) hefur leitt í ljós meingallaða hagsmunagæzlu fyrir Íslands hönd gagnvart hinum EES-löndunum.  Ef hún væri í lagi, hefði lögfræðileg greining fyrir 5.5.2017 leitt í ljós, að innleiðing OP#3 í landsrétt Íslands myndi skapa þar mikla réttaróvissu vegna árekstra við Stjórnarskrá og að OP#3 myndi ryðja brautina fyrir afltengingu við innri raforkumarkað ESB að frumkvæði markaðsaðila. 

Á Íslandi er megn andstaða við slíka tengingu, og á meðan svo er, er eina rökrétta viðbragð íslenzkra stjórnvalda að æskja undanþága frá öllum gerðum OP#3 í Sameiginlegu EES-nefndinni.  Það var glannalegt að fara ekki í nákvæma greiningu á afleiðingum innleiðingar OP#3 hérlendis áður en fallizt var á að leggja allar rafmagnsgerðir orkupakkans fyrir Alþingi, þar sem um stjórn á aðgengi að orkulindum landsmanna er að ræða.

Karl Gauti Hjaltason, þingmaður Miðflokksins, bregður birtu á flaustursleg vinnubrögð stjórnvalda í Morgunblaðsgrein 12. júní 2019:

"Fyrirmunað að útskýra áhrif orkupakkans":

"Svörin, sem fengizt hafa [frá stjórnarliðum um afleiðingar innleiðingar] eru óreiðukennd, svo [að] ég noti nú varlegt orðalag um flaustursleg viðbrögð stjórnarliða.  Uppástungur um, hvar þennan lagalega fyrirvara væri að finna, hafa verið næstum jafnmargar og þeir þingmenn, sem hafa þorað að svara spurningunni [og ráðherrarnir hafa ekki treyst sér til að taka af skarið - innsk. BJo].  Þá hefur þingmönnum orðið svarafátt, þegar spurt er um þjóðréttarlegt gildi fyrirvaranna, þ.e. hvaða gildi þeir hafa gagnvart viðsemjendum okkar eða öðrum þeim, sem vildu í framtíðinni vefengja þennan fyrirvara.  Allt bendir reyndar til, að slíkur fyrirvari hafi ekkert þjóðréttarlegt gildi."

Í upphafi skyldi endirinn skoða.  Greiningarvinnu íslenzkra stjórnvalda fyrir afgreiðslu málsins 05.05.2017 í Sameiginlegu EES-nefndinni var mjög ábótavant, og loksins þegar opinber umræða hófst hérlendis um OP#3 um áramótin 2017/2018 (á þessu vefsetri) fengu þingmenn kalda fætur.  Þá tók ekki betra við, því að þá var tekið til við að klastra fyrirvara við innleiðinguna, sem utanríkisráðuneytið á að vita, að er óleyfilegt samkvæmt EES-samninginum, gr. 7. 

Norska Stórþingið ræddi 8 fyrirvara fyrir innleiðinguna 22.03.2018 á OP#3, en enginn þeirra var leiddur í lög, og lagafrumvarp um þessa fyrirvara frá ríkisstjórninni hefur enn ekki séð dagsins ljós.  Hvað halda menn, að valdi því ?  Í huga pistilhöfundar er líklegast, að runnið hafi upp fyrir norsku stjórninni, að slíkir "eftir-á" fyrirvarar eru haldlausir gagnvart EFTA-dómstólinum og því þjóðþingi til vanza, sem fer í slíkan skrípaleik.

Vegna nýlegra upplýsinga frá norsku ríkisstjórninni er nú komið upp á yfirborðið mál, sem sýnir, að grundvallarmunur er á gæðum íslenzka og norska stjórnarráðsins.  Árið 2016 fékk íslenzka ríkisstjórnin bréf frá ESA þess eðlis, að full ástæða var til að spyrna við fótum strax.  Iðnaðarráðherrann stakk þessu bréfi hins vegar laumulega ofan í skúffu án þess að kynna það opinberlega og stofnaði nefnd um viðbrögðin.  Þetta laumuspil stjórnarráðsins er alveg dæmigert og hefur einkennt meðferð stjórnarráðsins á orkupakkamálinu.  Þetta pukur er mjög ámælisvert, því að stjórnarráðið veldur hvorugu málinu.  Hérlendis á þjóðin rétt á opinberri umræðu um stórfelld hagsmunamál sín. 

Bréf ESA var sakleysislegt og var fyrirspurn um það, hvernig ríkið tryggði, að einkaaðilar sætu við sama borð og opinber fyrirtæki við úthlutun vatnsréttinda.

Norska ríkisstjórnin fékk sams konar bréf 30. apríl 2019.  Hún brást hins vegar allt öðru vísu við en íslenzka ríkisstjórnin.  Þar á bæ litu menn bréf þetta alvarlegum augum, settust strax niður og sömdu vel rökstutt og skorinort mótmælabréf á 4 dögum (2 virkum).  Svona eiga sýslumenn að vera.  Í sem stytztu máli var því andmælt, að þjónustutilskipun ESB spanni raforkuvinnslu, og þess vegna skorti ESA/ESB lagagrundvöll til að hafa afskipti með þessum hætti af eignarhaldi á virkjanaleyfum og nýtingarrétti vatnsfalla.  Það er sem sagt stál í stál á milli Noregs og ESA/ESB.  Svarbréf olíu-og orkuráðuneytis Noregs er dagsett 4. maí 2019. 

Nú er spurningin sú, hvort iðnaðar- og orkuráðherra Íslands tekur á sig rögg og ver hagsmuni Íslands, eins og olíu- og orkuráðherra Noregs tók strax til varna fyrir hagsmuni Noregs.  Spá pistilhöfundar er, að iðnaðarráðherra muni ekki hafa döngun í sér til að sýna kollega sínum í Noregi samstöðu.  Þessi ráðherra hefur enn aldrei tekið af skarið með þjóð sinni í nokkru máli, sem varðar samskiptin við ESA/ESB, svo að vissulega væri slíkt frumkvæði fyllilega tímabært.  Gæti hún þá um leið leyst nefndina, sem um þetta fjallar, frá störfum, enda mun hún ekki hafa náð neinu samkomulagi enn.  

Mál þetta mun ráðast á milli Noregs og ESA/EFTA-dómstólsins.  Það er tímasprengja fyrir EES-samninginn, því að Norðmenn munu aldrei fallast á útboð eða uppboð á norskum vatnsréttindum.  Skoðun íslenzku ríkisstjórnarinnar á því máli skiptir engu máli fyrir EES-samninginn.  Vegna fordæmis frá viðskiptum framkvæmdastjórnar ESB við ríkisstjórnir 8 ESB-landa í sams konar málum, þar sem gengið var hart fram að hálfu Framkvæmdastjórnarinnar, verður ESA að láta kné fylgja kviði gagnvart Norðmönnum.  EFTA-dómstóllinn fylgir dómafordæmi ESB-dómstólsins, svo að ekki þarf að spyrja að leikslokum.  Dagar EES-samningsins eru taldir.  Vonandi taka þá við samningaviðræður EFTA með Sviss innanborðs við ESB um víðtækan fríverzlunarsamning.  

Morgunblaðið gerði fyrir sitt leyti grein fyrir þessu máli í frétt 8. júní 2019 undir fyrirsögninni:

"Opinbert eignarhald dugar mögulega ekki", og í undirfyrirsögn: ESA krefst útboðs nýtingarréttar og rekstrar virkjana.   Fréttin hófst þannig:

"Íslenzkum stjórnvöldum gæti orðið óheimilt að koma í veg fyrir útboð nýtingarréttar og rekstur vatnsaflsvirkjana með lögfestingu opinbers eignarhalds, fari eftirlitsstofnun EFTA, ESA, með nýtingaréttarfyrirkomulag Norðmanna fyrir EFTA-dómstólinn og hann dæmi fyrirkomulagið ólögmætt.  

Eins og fram kom í umfjöllun Morgunblaðsins um miðjan maí [2019], höfðaði framkvæmdastjórn Evrópusambandsins í marz [2019] samningsbrotamál gegn 8 aðildarríkjum á grundvelli þjónustutilskipunarinnar og reglugerðar um opinber innkaup, þar sem krafizt er, að nýtingarréttur vatnsfalla og rekstur virkjana verði boðinn út.  Í erindi til íslenzkra stjórnvalda árið 2016 fer ESA fram á, að krafizt verði markaðsverðs fyrir nýtingarrétt með sama hætti og í Evrópusambandinu."

Ef það er svo, að þjónustutilskipun ESB, sem tekin hefur verið í lög hér, spanni raforkuvinnslu, þá er alveg ljóst, að þeirri ríkisstjórn, sem lagt hefur þá lögleiðingu fyrir Alþingi, hefur orðið alvarlega á í messunni, því að slíkt framsal ríkisvalds til ESA, sem heimilar ESA að krefjast eigendaskipta á vatnsréttindum og færir jafnvel erlendum stórfyrirtækjum réttinn til að reka hér vatnsorkuver, hlýtur að stangast á við stjórnarskrá Íslands.  Þá verður ekki séð, hvernig æfingar af þessu tagi geta fært neytendum lægra raforkuverð.  Hér hafa þá búrókratar unnið sitt verk fyrir stórkapítalið og platað sveitamanninn rétt einu sinni.  Svona gengur þetta náttúrulega ekki lengur. Við getum ekki látið stjórnarráð Íslands glutra fullveldinu niður og auðlindum landsins úr höndum okkar.  

"ESA gerði 30. apríl þessa árs athugasemd við þetta fyrirkomulag [á nýtingarleyfum norskra vatnsfalla] í takti við ákvörðun framkvæmdastjórnar ESB um að höfða samningsbrotamál, að því er fram kemur í umfjöllun [norska netmiðilsins] ABC Nyheter.  Er krafizt skýringa á því, hvernig ráðstöfun nýtingarréttar vatnsfalla og rekstri virkjana er háttað.  Í svari norskra stjórnvalda kemur fram, að þau telja, að um sé að ræða nýtingu náttúruauðlinda, en ekki þjónustu, og að ákvæði tilskipunarinnar eigi þess vegna ekki við.  Telji ESA svar Norðmanna ekki fullnægjandi, fer málið fyrir EFTA-dómstólinn."

Hvað sem líður góðum rökum Norðmanna og skarplegum rökstuðningi þeirra fyrir því, að vatnsréttindi í Noregi og rekstur vatnsaflsvirkjana þar sé utan valdsviðs ESA, þá má telja líklegt vegna þess, hversu rík áherzla er lögð á sömu túlkun Evrópuréttar alls staðar í EES, að ESA muni sitja við sinn keip og senda Norðmönnum næst hótunarbréf um, að makki þeir ekki rétt, verði þeir dregnir fyrir EFTA-dómstólinn.  Norðmenn mega þá þakka sínum sæla fyrir, að andstæðingur þeirra í mörg ár, Carl I. Baudenbacher, er ekki lengur starfandi við dóminn.  

Það verður afar spennandi að fylgjast með lyktum þessa máls, því að framtíð EES-samningsins gæti verið í húfi.  

 

 

 

 

Að tala niður til flokksmanna

Í síðasta vefpistli var vakin athygli á framandi hugarfari varaformanns Sjálfstæðisflokksins, Þórdísar Kolbrúnar Reykfjörð Gylfadóttur (ÞKRG), sem fram kom í helgarpistli hennar í Morgunblaðinu 2. júní 2019.  Virðist nú, sem flokksmenn hafi keypt köttinn í sekknum.

Í hvítasunnu-Reykjavíkurbréfi Morgunblaðsins, 7. júní 2019, kveður við sama tón varðandi forystu Sjálfstæðisflokksins og á þessu vefsetri, hún segi eitt í dag og annað á morgun, en tali þó ósjaldan niður til flokksmanna sinna, sem lýsa öndverðum skoðunum við hennar skoðun í einstökum málum.  Verður nú haldið áfram að vitna í téðan pistil ÞKRK og síðan drepið niður í Reykjavíkurbréfið:

"Fram á sjónarsviðið kom virtur sérfræðingur í lögum, sem lýsti efasemdum um, að málið stæðist stjórnarskrá.  Til að gefa efasemdum hans sem mest vægi, leituðum við sérstaklega til hans.  Niðurstaðan var útfærsla, sem hann telur hafið yfir allan vafa, að standist stjórnarskrá."

Þetta er gott dæmi um þann hálfsannleik, sem ráðherrann hefur með ósvífnum hætti tíðkað í þessu orkupakkamáli.  Hún á vafalítið við Stefán Má Stefánsson.  Í álitsgerð hans og Friðriks Árna Friðrikssonar Hirst kemur berlega fram, að þeir ráðleggja ríkisstjórninni að mæla með því við Alþingi að aflétta ekki hinum stjórnskipulega fyrirvara af OP#3.  Hin leiðin, sem minnzt er á örfáum orðum í álitsgerðinni, sem utanríkisráðherra síðan valdi að fara, er örverpi í téðri álitsgerð og greinilega ekki frá þeim lagasérfræðingunum komin, heldur hefur komið á daginn, að hún er aðskotadýr í skýrslunni og ættuð úr utanríkisráðuneytinu.  

Á meðan ekki reynir á fyrirvarann um samþykki Alþingis á sæstreng, reynir heldur ekki á reglugerð #713/2009, sem er ásteytingarsteinninn, hvort stenzt Stjórnarskrá eður ei.  Skilur varaformaður Sjálfstæðisflokksins það ekki enn þá, að strax og leyfisumsókn berst til orkustofnana í löndum beggja vegna sæstrengsins, þá er fyrirvarinn í uppnámi, af því að hann stríðir gegn EES-samninginum, gr. 7.  Það er líka misskilningur hjá henni, að téð reglugerð #713/2009 gildi aðeins um sæstrengi í rekstri.  Hún gildir líka um sæstrengi á verkefnastigi, eftir að umsókn berst, enda yfirlýst markmið OP#3 að ryðja úr vegi hindrunum fyrir nýjum millilandatengingum.  Þar með er Stjórnarkráin í uppnámi og bullandi réttaróvissa um Landsreglarann verður þar með staðreynd.  Allt mun þetta koma í ljós, eftir innleiðingu OP#3, þegar Edmund Truell sækir um leyfi fyrir lagningu sæstrengs á milli Íslands og NA-Englands. Það verður sjón í sólskini að sjá undir iljar ráðherranna, þegar skaðabótareikningur á hendur íslenzka ríkinu berst frá Edi Truell vegna tafa á sæstrengsverkefninu að hálfu íslenzka ríkisins.  Fjárplógsmenn gera út á slíkar lagagloppur. 

"Andstæðingar málsins líktu því við Icesave og lögðu til svipaðan leiðangur og þá var farinn.  Til að gefa þessu sjónarmiði sem mest vægi, var leitað álits hjá dómaranum í Icesavemálinu.  Niðurstaða hans var, að hér væri hreint ekkert Icesave-mál á ferðinni.  Þvert á móti væri vandséð, hvernig það þjónaði íslenzkum hagsmunum að leggja í þann leiðangur, sem andstæðingar málsins lögðu til."

Þetta er furðulegur málflutningur hjá varaformanni Sjálfstæðisflokksins.  Samlíkingin við Icesave hefur aldrei verið nein þungamiðja í málflutningi andstæðinga innleiðingar OP#3, og ástæðulaust þess vegna að borga Carl Baudenbacher fyrir umsögn.  Dómararnir voru reyndar 3 á sínum tímam eins og jafnan.  Var ekki nærtækara að fá norska dómarann til að veita umsögn ?  Hvers vegna var Baudenbacher valinn ?  Ástæðan er augljós.  Hann er mikill ESB-sinni og sem slíkum þykir honum sjálfsagt, að Íslendingar innleiði allt refjalaust, sem ESB ætlast til af EFTA-þjóðunum.  Vangaveltur hans um harkaleg viðbrögð ESB í Sameiginlegu EES-nefndinni, ef málinu verður vísað þangað eftur, vegna BREXIT og annarra vandræða ESB, eru hæpnar, því að harkaleg viðbrögð eru ekki í þágu neins.  Baudenbacher tekur þó skýrt fram, að réttur Íslands til að neita að aflétta stjórnskipulega fyrirvaranum, sé óumdeildur.  

"Eftir standa fáeinir menn, sem tala við sjálfa sig og framkalla næsta stig fyrir ofan storm í vatnsglasi, sem er fellibylur í fingurbjörg.  Því verður þó ekki neitað, að þeim hefur því miður tekizt með upphrópunum og ítrekuðum rangfærslum að rugla of marga í ríminu.  Það var auðvitað tilgangurinn."

Úr því að iðnaðarráðherra telur miðflokksmenn á Alþingi vera á villigötum með málflutning sinn í orkupakkamálinu, hvernig stendur þá á því, að hún hefur ekki látið svo lítið að fara í umræður við þá á þinginu um OP#3.  Hún hefur sjálf verið gerð algerlega afturreka með þann útúrsnúning sinn, að OP#3 sé stormur í vatnsglasi.  Úr því að hún bætir nú um betur og skrifar um fellibyl í fingurbjörg, sem er nýtt af nálinni, þá virðist hún ekki einu sinni hafa fylgzt með umræðunni að neinu ráði.  Sjálf ruglar hún kannski einhverja í ríminu með innantómum ásökunum um "ítrekaðar rangfærslur" í stað þess að tína þær til og hrekja þær.  

Sjálf hefur hún haldið því fram, að OP#3 snerti ekki eignarhald virkjana.  Eitt form eignarréttar er nýtingarréttur.  Nú hefur komið fram, að ESA safnar nú upplýsingum um það frá Íslandi og Noregi, hvernig þessum nýtingarrétti er úthlutað.  Við það þarf að gæta jafnræðis innan EES, þar sem bannað er að mismuna eftir þjóðernum.  Liggur í augum uppi, að næsta krafa ESA verður útboð vatnsréttinda og þar með nýtingarréttar auðlindanna.  Þar með verður eignarhaldið sjálft í uppnámi. Samkvæmt iðnaðarráðherra átti þetta ekki að geta gerzt.  Það er samt að gerast og tæki ESA/ESB til þess er þjónustutilskipun ESB, en orkupakkarnir mynda lagaumgjörðina, sem gerir áhugavert fyrir fjárfesta að taka þátt í slíku útboði.

Undir lokin bítur varaformaður Sjálfstæðisflokksins höfuðið af skömminni og opinberar, að hún glórir ekki í um hvað OP#3 snýst.

"Það er mikilvægt að átta sig á, að það felst engin stefnubreyting í því fyrir Sjálfstæðisflokkinn að styðja þriðja orkupakkann.  Þvert á móti væri það stefnubreyting að leggjast gegn því viðskiptafrelsi, sem hann boðar og hefur áður verið bæði dyggilega stutt og samþykkt í orkumálum af hálfu þeirra, sem á undan gengu."

Þarna kastar varaformaður Sjálfstæðisflokksins blautri tusku framan í þá sjálfstæðismenn, sem mótuðu og samþykktu á síðasta Landsfundi í marz 2018, að ekki skyldi halda lengra inn á braut valdaframsals til erlendra stofnana á sviði orkumarkaðar.  Að láta eins og aðild Íslands að sameiginlegum raforkumarkaði ESB sé eitthvert hagsmunamál landsmanna, sem sjálfstæðismenn hafi barizt lengi fyrir í nafni viðskiptafrelsis, er einhver ósvífnasta öfugmælavísa, sem hugsazt getur.  Þessi innri markaður raforku er hannaður af búrókrötum ESB sem leikvöllur fjársterkra spákaupmanna og fjárfesta, og þangað eiga íslenzk raforkufyrirtæki, sem flest eru í almannaeigu, ekkert erindi.  Sjálfstæðismenn geta, margir hverjir, ekki sætt sig við málflutning af þessu tagi að hálfu varaformanns flokksins.  Eitthvað verður þá undan að láta.

Höfundur Reykjavíkurbréfs 07.06.2019 er hneykslaður á framgöngu forystu flokksins í orkupakkamálinu og hefur, réttilega, miklar áhyggjur af afleiðingum þess fyrir gengi flokksins á meðal þjóðarinnar:

"En af hverju þurfti að læðast með veggjum með þetta afmæli [flokksins] ?  Það er vissulega megn óánægja í flokknum og þá ekki sízt meðal kjósenda hans og hugsanlegra kjósenda með óskiljanlega framgöngu flokksins í orkupakkamálinu, þar sem hiklaust er byggt á blekkingum, sem raunar eru fjarri því að vera lofsverðar.  Það hefur birzt í fjölda aðsendra greina í blaðinu, sem eru hófstilltar og málefnalegar."

Nokkru síðar ritaði höfundurinn um stefnumörkun flokksins, sem varaformaðurinn má kalla stefnubreytingu.  Það er aukaatriði.  Aðalatriðið er, að forysta flokksins er bundin af þessari stefnumörkun og er að glata trausti flokksmanna sinna með því að hundsa hana án nokkurra viðhlítandi skýringa:

"Hvað orkupakkamálið varðar, gat enginn ætlað annað.  Landsfundur flokksins hafði lagt línuna: "Sjálfstæðisflokkurinn hafnar frekara framsali á yfirráðum yfir íslenzkum orkumarkaði til stofnana Evrópusambandsins."  Nú reyna menn með einkar aumu og satt bezt að segja algjörlega óboðlegu yfirklóri, langt fyrir neðan sína virðingu, að láta eins og almennt hjal, sem verið hefur í almennum yfirlýsingum fundarins og einskis getið við afgreiðslu þess, hafi eytt fyrrnefndri ákvörðun með göldrum."

Forysta flokksins verður að upplýsa flokksmenn sína um það, hvaða reginkraftar valda því, að nú virðist hún leggja höfuðáherzlu á innleiðingu OP#3 í íslenzkan landsrétt.  Margir telja forystuna hafa óhreint mjöl í pokahorninu, og að hún gangi hreinlega erinda gróðapunga hérlendis og erlendis við þessa markaðsvæðingu orkugeirans.  Það er ekki nóg að afsaka sig með EES.  Sá samningur stendur og fellur með Norðmönnum, og Íslendingar geta aldrei orðið neinir örlagavaldar um framtíð hans.  Trúir forystan eigin þvættingi í þeim efnum ?

"Góður þingmaður flokksins á Vesturlandi fór ásamt ráðherranum, sem einnig er þingmaður þar.  Þar fóru fram málefnalegar umræður, en af nokkrum þunga.  Enginn fundarmanna tók undir sjónarmið ráðherrans eða þingmannsins !  Vonandi hafa þeir gert þingflokknum grein fyrir umræðunum."

Þarna er bryddað upp á þeim hrollkalda veruleika, að iðnaðarráðherra ásamt öðrum ráðherrum og þingmönnum Sjálfstæðisflokksins lifa í öðrum heimi en hinn almenni flokksmaður.  Þessu hefur ráðherrann brugðizt við að sínum hætti með brigslyrðum um rangfærslur, og hún hefur sett sig á háan hest valdsmannsins gagnvart flokksmanninum.  Þessari hegðun fulltrúa þeirra á þingi kunna sjálfstæðismenn illa.  Hinn almenni flokksmaður og landsmenn almennt hafa skynjað meginlínurnar í orkupakkamálinu.  Þær snúast um, að ESB er að koma ár sinni fyrir borð hér og annars staðar í EES með því að færa hluta framkvæmdavalds í orkumálum frá ráðherra og undir sig, þ.e. Landsreglarann (The National Energy Regulator).  Ennfremur er með OP#3 Evrópuréttur innleiddur á sviði millilandaviðskipta með rafmagn.  Þetta saman þýðir, að ESB getur auðveldlega hrundið öllum vörnum Íslendinga, þegar sótzt verður eftir aðgangi að endurnýjanlegum orkulindum Íslands.  Þetta er hin nýja nýlendustefna.  Hald er lagt á auðlindirnar án hervalds, en með lögbókina eina að vopni, lögbók ESB, ekki lögbók landsréttarins.   

Þessa sviðsmynd þræta orkupakkasinnar fyrir, en ekki með gildum röksemdum, heldur aðeins með innantómum fullyrðingum og dylgjum í garð þeirra, sem benda á hætturnar.  

Eftir vorfund Miðstjórnar Framsóknarflokksins virðist sama vera uppi á teninginum að þessu leyti í Framsóknarflokkinum og þingflokki hans og í Sjálfstæðisflokkinum.  Það verður fróðlegt að sjá væntanlega skoðanakönnun um afstöðu landsmanna til OP#3 og innflutnings á ófrosnu kjöti til landsins.  Með því að mynda skjaldborg um hið eldfima orkupakkamál veita stjórnarflokkarnir Miðflokkinum kjörlendi að vinna á, og upp úr mun sjóða í stjórnmálaflokkunum, ef orkupakkamálinu verður þrælað í gegn.  Sviðin jörð gæti þá orðið rétt lýsing á fleiri en einum stjórnmálaflokki eftir næstu kosningar.

Lítið fer fyrir VG í orkupakkamálinu, en þó hafa einstaka þingmenn flokksins, t.d. Ari Trausti Guðmundsson, fjallað allítarlega um málið í ræðu og riti til stuðnings innleiðingunni.  Nú er kominn fram flokkur vinstra megin við VG, þ.e. Sósíalistaflokkurinn, sem hefur öndverða stefnu við VG í orkupakkamálinu og getur orðið VG skeinuhættur í næstu Alþingiskosningum. 

Margs konar váboðar eru  fyrir stafni ýmissa stjórnmálaflokka og raunverulega hægt að tala um "rosabaug yfir Íslandi", ef Alþingi lætur glepjast á hræðsluáróðri og samþykkir OP#3, illu heilli.  

 

 

 

Forystan stefnir ofan í skurð með OP#3

Iðnaðarráðherra, Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir (ÞKRG) tók við orkupakkamálinu af forvera sínum, en það er reyndar ekkert, sem bendir til, að hún hefði mælt fyrir fleiri fyrirvörum en farið var fram á og fengust samþykktir í Sameiginlegu EES-nefndinni 05.05.2017. Ferill hennar í ráðuneyti iðnaðar er óbeysinn.  

Ástæðurnar fyrir þessari ályktun eru, að hún talar og skrifar fjálglega um, að rafmagn sé vara, sem er grundvöllur allra orkupakkanna 1-3, og hún hefur í orði virzt hliðholl útflutningi á raforku um sæstreng, þótt ekki virðist hún hafa unnið að framgangi þess máls, enda væri hún þá að vinna gegn hagsmunum iðnaðarins í landinu, hvers hagsmuna henni ber að gæta.

Það eru ýmsir annmarkar á því að skilgreina eðlisfræðilegt fyrirbæri eins og rafmagn sem vöru.  Það verður t.d. óhjákvæmileg rýrnun á þessari vöru í flutningi.  Það er einsdæmi, að vara rýrni um yfir 10 % í flutningi frá framleiðanda á Íslandi og til notanda á Englandi.  Þetta gerir skilgreininguna á rafmagni sem vöru afkáralega og framandi, enda er hún búin til af þeim, sem eru að skapa frjálsan samkeppnismarkað með rafmagn, svo að hægt sé að beita regluverki fjórfrelsis Evrópusambandsins, ESB, á viðskipti með rafmagn.  

ÞKRG heldur því fram, að innleiðing spákaupmennsku með rafmagn verði almenningi á Íslandi til hagsbóta.  Það hefur verið sýnt fram á, að þetta fyrirkomulag á ekki við íslenzkar aðstæður, enda sniðið við gjörölíkt orkukerfi og markaðsaðstæður, svo að spákaupmennskan getur hæglega haft í för með sér orkuskort og hækkun raforkuverðs.  Orðagjálfur ÞKRG um, að OP#3 feli í sér aukna "neytendavernd", snýst þá upp í andhverfu sína.  OP#3 felur fremur í sér birgjavernd, sérstaklega þeirra birgja, sem ráða yfir afskrifuðum vatnsorkuverum. 

ÞKRG hefur engan gaum gefið að varnaðarorðum í þessa veru.  Henni var þó í lófa lagið að láta fara fram áhættugreiningu á þessum þætti, t.d. með þátttöku verkfræðinga og hagfræðinga/viðskiptafræðinga.  Þess í stað hefur hún gumað af að hafa "farið í saumana" á gagnrýninni og ekki fundið neitt bitastætt í henni.  Þetta hefur hún þó aldrei reynt að færa sönnur á, svo að heldur er nú þessi málflutningur þunnildislegur og drambsfullur, eins og skein út úr pistli hennar í Sunnudags-Mogganum 02.06.2019,

"Kjölfestan og drifkraftur framfara",

sem farið hefur öfugt ofan í margan sjálfstæðismanninn.  Pistil sinn hóf ÞKRG þannig:

"Sjálfstæðisflokkurinn hefur í 90 ár verið bæði kjölfestan í íslenzkum stjórnmálum og drifkraftur framfara."

Hvorugt er hægt að heimfæra upp á flokkinn í orkupakkamálinu.  Hann (þingflokkurinn) hefur orðið viðskila við hinn almenna flokksmann (yfir 90 % í könnun fyrir rúmlega ári), og þar með er flokkurinn alls engin kjölfesta í þessu máli.  Kjölfestuflokkur hefur kraft og þor til að leiða mikil hagsmunamál, sem meirihluti þjóðarinnar styður,  til lykta á Alþingi.  Í orkupakkamálinu er þessu öfugt farið.  Þingflokkurinn ætlar að troða OP#3 niður um kokið á þjóðinni.  Reyni kjölfestuflokkur þetta, verður hann ekki lengur kjölfestuflokkur.  Takist honum þetta ætlunarverk, mun hann vinna Phyrrosarsigur, þ.e. of dýru verði keyptan sigur. 

Rafmagnið er drifkraftur framfara. Auðlindanýting landsmanna hefur reynzt uppspretta mikillar verðmætasköpunar í landinu.  Það er dálítið barnalegt að skrifa, að Sjálfstæðisflokkurinn hafi verið drifkraftur framfara í landinu.  Flokkurinn hefur aldrei verið einn í ríkisstjórn, en stjórnaði reyndar höfuðborginni einn um langa hríð með glæsibrag.

"Annar lykillinn að glæsilegri arfleifð og árangri flokksins eru hin tæru, sönnu og sígildu grundvallaratriði sjálfstæðisstefnunnar.  Enginn sjálfstæðismaður velkist í vafa um, hvað sameinar okkur."

Það er ótrúlegur tvískinnungur í þessum texta iðnaðarráðherra, sem gengur algerlega á svig við sjálfstæðisstefnuna með gerðum sínum sem ráðherra í orkupakkamálinu.  Sjálfstæðisflokkurinn var stofnaður til að berjast fyrir fullu sjálfstæði landsins við fyrsta leyfilega tækifæri samkvæmt sambandslagaamninginum við Dani 1918.  Lýðveldisstofnsetningin 1944 var baráttumál Sjálfstæðisflokksins. 

Nú berst iðnaðarráðherra fyrir því, að Alþingi samþykki innleiðingu löggjafar frá ESB í íslenzkan landsrétt(OP#3), sem leiðir yfir okkur réttaróvissu vegna framsals valds til ESA, sem kann að vera stjórnarskrárbrot, tekur völd yfir orkumálum úr höndum innlends ráðherra og færir til ACER (Orkustofnunar ESB) og færir raforkuviðskipti við útlönd undir Evrópurétt.  Ágreiningur um ákvarðanir Landsreglara og ESA/ACER, er snerta Ísland, verður útkljáður af erlendum dómstóli, EFTA-dómstólinum, sem skal taka mið af dómsuppkvaðningum ESB-dómstólsins.

Hér er ekki um valdaafsal íslenzka ríkisins í léttvægum málaflokki að ræða, heldur í rafmagnsmálum, en rafmagnið er afurð verðmætustu orkulindar landsins.  Þess vegna eru margir Íslendingar, ekki sízt sjálfstæðismenn, æfir yfir gjörðum ráðherra flokksins.  Ef þeir hefðu staðið í ístaðinu, eins og þeim bar að gera, ekki sízt til að varðveita arfleifð Sjálfstæðisflokksins, hefðu þeir lagt fram þingsályktunartillögu á Alþingi um að vísa OP#3 aftur til Sameiginlegu EES-nefndarinnar til að semja um frekari undanþágur fyrir Ísland.

Fyrir Sjálfstæðisflokkinn er málsmeðferð utanríkis- og iðnaðarráðherra algert stílbrot í sögu hans, og þess vegna er hún óásættanleg.  Slík pólitísk þverbeygja út í skurð dregur dilk á eftir sér.

"Við erum hægriflokkur; við viljum hafa frjálst og opið markaðshagkerfi, þar sem er réttarríki."

Við þessa klausu varaformanns Sjálfstæðisflokksins er ýmislegt að athuga.  Sjálfstæðisflokkurinn er fremur mið-hægriflokkur í ætt við CDU í Þýzkalandi en hreinræktaður íhaldsflokkur.  Það er sennilega ekki meirihluti fyrir því í Sjálfstæðisflokkinum, að tekið verði að braska með orkulindirnar.  Hvers vegna hefur iðnaðarráðherra þá ekki tekið á sig rögg og skrifað svarbréf við upphafinu að ásælni ESA/ESB í orkulindarnar íslenzku, eins og gert hefur verið í norska olíu- og orkuráðuneytinu gagnvart sams konar bréfi þangað ?  Það tók norska ráðuneytið aðeins 2 virka daga að skrifa rökfast höfnunarbréf til ESA varðandi þá hugdettu þar á bæ og hjá Framkvæmdastjórninni skammt frá, að bjóða þyrfti út virkjunarleyfi og rekstur vatnsaflsvirkjana samkvæmt þjónustutilskipun ESB.  Ef þessum dauðyflishætti íslenzkra ráðamanna gagnvart ESA/ESB linnir ekki núna, þá munu þeir afhenda Evrópusambandinu erfðasilfur landsmanna með orðunum: "við áttum ekkert val".  Fólk af þessu tagi stendur ekki undir væntingum og verður að víkja, ef það hristir ekki af sér slenið strax.

Sjálfstæðismenn vilja sennilega flestir þjóðareign á orkulindunum, eins og á sjávarauðlindinni, þótt nýtingarrétturinn geti verið í einkaeign.  Þetta þýðir, að ríkisvaldið hafi fullan rétt á að hlutast til um nýtingu auðlindarinnar.  Fæstir sjálfstæðismenn kæra sig um, að ríkið selji eign sína í orkufyrirtækjunum.  Hins vegar gera sjálfstæðismenn sér almennt grein fyrir kostum opinna markaðshagkerfa, en fyrr má nú rota en dauðrota að þurfa að taka upp þá lagasetningu viðskiptavinarins, sem honum þóknast, til að fá að eiga við hann viðskipti.

"Vandinn er, að því stærri og öflugri, sem valtarinn verður, því erfiðara verður fyrir fylgjendurna að sjá, þegar hann stefnir ofan í skurð.  Slíkt hefur endað með ósköpum."

Hér bregður varaformaðurinn sér í gervi hræsnarans og þykist ekki valta yfir skoðanir flokksmanna sinna, sem eru á öndverðri skoðun við hana í einstökum málum.  Sannleikurinn er sá, að hún hefur ekkert tillit tekið til sjónarmiða þeirra.  Ef svo væri, hefði hún gengið varlegar um gleðinnar dyr, látið hæfa fræðimenn áhættugreina í þaula markaðsvæðingu raforkugeirans í anda ESB (stofnun orkukauphallar).  Engum þeirra, sem varað hafa við innleiðingu OP#3 hérlendis, datt í hug að leggja til þann ólögmæta fyrirvara (að Evrópurétti), að Alþingi yrði að heimila Landsneti að undirbúa tengingu sæstrengs við rafkerfi Íslands.  Þessi hugmynd kom vitaskuld ekki frá Friðriki Árna Friðrikssyni Hirst og Stefáni Má Stefánssyni.  Hún fæddist í utanríkisráðuneyti Íslands.  Iðnaðarráðherra hefur gefið öllum þeim langt nef, sem varað hafa við OP#3.  Hún hefur sýnt af sér fádæma fátæklega stjórnvizku, sem hún mun þurfa að gjalda fyrir á réttum vettvöngum.